વર્ષ 2023માં અધિક માસ 18 જુલાઈ મંગળવારથી શરૂ થઈ રહ્યો છે. આ વખતે અધિક માસ શ્રાવણ મહિના સાથે સંકળાયેલો છે, તેથી આ શ્રાવણ અધિક માસ છે. શ્રાવણ માસમાં વધુ માસ ઉમેરાતાં શ્રાવણ માસ 59 દિવસનો થઇ ગયો છે. અધિક માસને મલમાસ અથવા પુરુષોત્તમ માસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. અધિક માસ ચાતુર્માસથી અલગ છે. અધિકમાસ એક મહિનાનો હોય છે જ્યારે ચાતુર્માસ ચાર મહિનાનો હોય છે.
અધિક માસ 2023ની શરૂઆત અને અંત
આ વર્ષે અધિક માસ 18 જુલાઈથી શરૂ થઈ રહ્યો છે અને 16 ઓગસ્ટે સમાપ્ત થશે. અધિક માસમાં પ્રથમ શુક્લ પક્ષ આવશે અને પછી કૃષ્ણ પક્ષ આવશે. શ્રાવણનો કૃષ્ણ પક્ષ અને અધિક માસનો શુક્લ પક્ષ એક માસનો રહેશે. ત્યાર બાદ અધિક માસનો કૃષ્ણ પક્ષ અને શવનનો શુક્લ પક્ષ એક માસ થશે. આ રીતે આ વર્ષે સાવન 2 મહિનામાં થશે.
અધિક માસ શું છે?
આપણા દેશમાં હિન્દુ કેલેન્ડર સૂર્ય અને ચંદ્રની ગણતરીના આધારે બનાવવામાં આવે છે. સૌર કેલેન્ડરમાં 365 દિવસ અને 6 કલાકનું વર્ષ છે, જેમાં દર 4 વર્ષે લીપ વર્ષ છે. તે લીપ વર્ષના ફેબ્રુઆરીમાં 28ને બદલે 29 દિવસ હોય છે. ચંદ્ર કેલેન્ડરમાં એક વર્ષ 354 દિવસનું હોય છે. હવે સૌર કેલેન્ડર અને ચંદ્ર કેલેન્ડરના વર્ષમાં 11 દિવસનો તફાવત છે. આ તફાવતને દૂર કરવા માટે, ચંદ્ર કેલેન્ડરમાં દર ત્રણ વર્ષે એક વધારાનો મહિનો ઉમેરવામાં આવે છે. તે મહિનો પોતે વધુ મહિનો છે. આ રીતે ચંદ્ર કેલેન્ડર અને કેલેન્ડર વચ્ચે સંતુલન જાળવવામાં આવે છે. આ કારણે દર 3 વર્ષે એક વધારાનો મહિનો આવે છે.
અધિક માસને મલ માસ કેમ કહેવાય છે?
ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર અધિક માસમાં કોઈ શુભ કાર્ય કરવામાં આવતું નથી. નામકરણ, લગ્ન, યજ્ઞ, અગ્નિ, ગૃહ ઉષ્ણતા વગેરે વર્જિત છે. આ વર્ષમાં એક અધિક માસ છે, જે અશુભ માનવામાં આવે છે. આ કારણે અધિક માસને માલ માસ કહેવાય છે.
આ રીતે અધિક માસનું પુરુષોત્તમ માસનું નામ પડ્યું
પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, સમયની ગણતરીમાં દરેક મહિના માટે એક પ્રમુખ દેવતા હોય છે, જેની તે મહિનામાં પૂજા કરવામાં આવે છે. ચંદ્ર વર્ષમાં, જ્યારે અધિકામાસના દેવતાની નિમણૂક કરવાની વાત આવી, ત્યારે કોઈ દેવતા તેના માટે તૈયાર નહોતા. ત્યારે ભગવાન વિષ્ણુ અધિકમાસના પ્રમુખ દેવતા બનવા તૈયાર થયા. તેમનું એક નામ પુરુષોત્તમ પણ છે, તેથી જ અધિક માસને પુરુષોત્તમ માસ કહેવાય છે.
અધિક માસમાં ભગવાન વિષ્ણુની પૂજા કરવાથી તેમના આશીર્વાદ મળે છે. આ માસમાં વિષ્ણુ પુરાણ, ભાગવત કથા વગેરેનું શ્રવણ, ઉપવાસ, પૂજા-પાઠ, ભજન-કીર્તન કરવાથી સુખ-શાંતિ મળે છે.
અધિક માસ અને ચાતુર્માસ વચ્ચેનો તફાવત
અધિક માસ દર ત્રણ વર્ષમાં એકવાર આવે છે, જ્યારે ચાતુર્માસ દર વર્ષે આવે છે. દેવશયની એકાદશીના દિવસથી ચાતુર્માસ શરૂ થાય છે. ચાતુર્માસમાં ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાં હોય છે, તેથી 4 મહિના સુધી શુભ કાર્યો થતા નથી. દેવુઉથની એકાદશી પર ચાતુર્માસ સમાપ્ત થાય છે, તે દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાંથી બહાર આવે છે અને શુભ કાર્યોની શરૂઆત થાય છે. આ વર્ષે ચાતુર્માસ 29 જૂનથી શરૂ થઈ રહ્યો છે.
(નોંધ: અહીં આપવામાં આવેલી માહિતી ધાર્મિક માન્યતાઓ અને જાહેર માન્યતાઓ પર આધારિત છે, તેના માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. સામાન્ય જનતાના હિતને ધ્યાનમાં રાખીને અહીં રજૂ કરવામાં આવી છે.)
