સનાતન પરંપરામાં, ભગવાન શિવના સમકક્ષ કોઈ પરોપકારી દેવતા નથી. દેવતાઓના દેવ મહાદેવ તેમના ભક્તોને માત્ર જળ અને બિલીપત્ર ચઢાવવાથી પ્રસન્ન થાય છે અને તેમને ઇચ્છિત વરદાન આપે છે. આ જ કારણ છે કે સમગ્ર શ્રાવણ મહિનામાં ભોલેના ભક્તો અલગ-અલગ રૂપમાં તેમની પૂજા કરે છે. પૌરાણિક માન્યતા અનુસાર જે પણ ભક્ત શ્રાવણમાં સાચા મનથી સાધના કરે છે, મહાદેવ તેને જીવન સંબંધિત તમામ સુખ આપે છે.
શ્રાવણમાં ભગવાન શિવના વિવિધ સ્વરૂપોની પૂજા કરવા પાછળનું કારણ શું છે અને ભગવાન શિવના કયા સ્વરૂપની પૂજા કરવાથી શું ફળ મળે છે, ચાલો જાણીએ વિગતવાર.
સનાતન પરંપરામાં, ભગવાન શિવના સમકક્ષ કોઈ પરોપકારી દેવતા નથી. દેવતાઓના દેવ મહાદેવ તેમના ભક્તોને માત્ર પાણી અને પાંદડા ચઢાવવાથી પ્રસન્ન થાય છે અને તેમને ઇચ્છિત વરદાન આપે છે. આ જ કારણ છે કે સમગ્ર શ્રાવણ મહિનામાં ભોલેના ભક્તો અલગ-અલગ રૂપમાં તેમની પૂજા કરે છે. પૌરાણિક માન્યતા અનુસાર જે પણ ભક્ત સાવન માં સાચા મનથી શિવ સાધના કરે છે, મહાદેવ તેને જીવન સંબંધિત તમામ સુખ આપે છે. શવનમાં ભગવાન શિવના વિવિધ સ્વરૂપોની પૂજા કરવા પાછળનું કારણ શું છે અને ભગવાન શિવના કયા સ્વરૂપની પૂજા કરવાથી શું ફળ મળે છે, ચાલો જાણીએ વિગતવાર.
ત્ર્યંબક સ્વરૂપનું પૂજન
ભગવાન શિવના મહામૃત્યુંજય મંત્રમાં, ત્ર્યંબક શબ્દ આવે છે, જે ભગવાન શિવનું એક નામ છે. મહારાષ્ટ્રમાં ભગવાન શિવનું ત્ર્યંબક નામનું જ્યોતિર્લિંગ પણ છે. હિંદુ માન્યતા અનુસાર, મહામૃત્યુંજય મંત્ર, જેનો પાઠ કરવાથી પ્રસન્ન થઈને મહાદેવે માર્કંડેય ઋષિનો જીવ યમરાજથી બચાવ્યો હતો, શ્રાવણમાં તેનું પૂજન કરવાથી મૃત્યુ સહિતના તમામ ભય દૂર થાય છે. ભગવાન શિવની કૃપાથી સાધકને પોતાના જીવનમાં કોઈપણ પ્રકારનો ભય નથી રહેતો.
નીલકંઠ સ્વરૂપની પૂજા
હિંદુ માન્યતા અનુસાર, જ્યારે સમુદ્ર મંથન પછી હળાહળ ઝેર બહાર આવ્યું, ત્યારે ભગવાન શિવ બધું ઝેર પી ગયા અને બ્રહ્માંડને તેની આડઅસરોથી બચાવવા માટે તેને ગળામાં અટકાવી રાખ્યું, જેના કારણે તેમનું ગળું વાદળી થઈ ગયું. આ પછી ભોલેના ભક્તો તેમને નીલકંઠ કહીને તેમની પૂજા કરવા લાગ્યા. હિંદુ માન્યતા અનુસાર,શ્રાવણ મહિનામાં ભગવાન નીલકંઠની પૂજા કરવાથી જીવન સાથે જોડાયેલી સૌથી મોટી ઉદાસી અથવા કહો કે પીડા આંખના પલકારામાં દૂર થઈ જાય છે.
ત્રિનેત્રધારી સ્વરૂપનું પૂજન
હિંદુ માન્યતા અનુસાર, ભગવાન શિવની ત્રણ આંખો છે જે સત્વ, રજ અને તમો ગુણો સાથે ભૂતકાળ, ભવિષ્ય અને વર્તમાનનું પ્રતીક છે. ભગવાન શિવની આ આંખોને સ્વર્ગ, મૃત્યુ અને નરકનું પ્રતીક પણ માનવામાં આવે છે. હિંદુ માન્યતા અનુસાર, મહાદેવની ત્રીજી નેત્ર હંમેશા બંધ રહે છે કારણ કે તે ખુલતાની સાથે જ દુનિયામાં વિનાશ સર્જવાની ક્ષમતા રાખે છે. હિંદુ માન્યતા અનુસાર, ભગવાન શિવની ત્રીજી આંખ એટલી મજબૂત છે કે હિમાલય જેવો પર્વત પણ સળગવા લાગે છે. સનાતન પરંપરામાં શિવના ત્રિનેત્રધારી સ્વરૂપની પૂજા કરવાથી સાધકને સત્વ, રજ અને તમ જેવા ગુણો પ્રાપ્ત થાય છે.
ગંગાધર સ્વરૂપનું પૂજન
એવું માનવામાં આવે છે કે જ્યારે માતા ગંગા ભગવાન વિષ્ણુના કમંડળમાંથી બહાર આવી અને સ્વર્ગમાંથી પૃથ્વી તરફ ચાલ્યા ત્યારે દેવતાઓ તેમની ગતિ જોઈને ડરી ગયા. આ પછી, માતા ગંગાના વેગને ઘટાડવા માટે, મહાદેવે તેને પોતાની જટા ખોટી ગંગાને તેમાં સમાવી લીધા. આ સમગ્ર ઘટના બાદ ભગવાન શિવની ગંગાધરના રૂપમાં પૂજા કરવામાં આવી હતી. એવું માનવામાં આવે છે કે શિવના ગંગાધર સ્વરૂપની પૂજા કરવાથી સાધકને શ્રાવણ મહિનામાં કાવડ યાત્રા જેવું જ પુણ્ય ફળ મળે છે.
શશિધર સ્વરૂપનું પૂજન
ભગવાન શિવે ચંદ્રને મસ્તક પર ધારણ કર્યો છે. જ્યોતિષ શાસ્ત્ર અનુસાર ચંદ્ર મનનું પ્રતિક છે. આવી સ્થિતિમાં જો કોઈ વ્યક્તિ શ્રાવણ મહિનામાં મહાદેવના શશિધર સ્વરૂપની પૂજા કરે છે તો ભગવાન શિવ તેના મનની ઈચ્છા જલ્દી પૂરી કરીને સુખ અને સૌભાગ્ય પ્રદાન કરે છે.
(નોંધ: અહીં આપવામાં આવેલી માહિતી ધાર્મિક માન્યતાઓ અને જાહેર માન્યતાઓ પર આધારિત છે, તેના માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. સામાન્ય જનતાના હિતને ધ્યાનમાં રાખીને અહીં રજૂ કરવામાં આવી છે.)
