ચાણક્ય નીતિ ગ્રંથમાં આચાર્ય ચાણક્યએ મનુષ્ય, કુટુંબ, સમાજ અને રાષ્ટ્રના વર્તન વિશે વિગતવાર ઉલ્લેખ કર્યો છે. આચાર્ય ચાણક્યએ આમાં કહ્યું છે કે એક સજ્જન હંમેશા પરસ્ત્રીને માતાની નજરે જુએ છે. આ સિવાય તે બીજાના પૈસાને પણ ધૂળ સમાન માને છે. આચાર્ય ચાણક્યએ ઉમદા લોકોની ઓળખ વિશે કહ્યું છે કે આવા લોકોને આ ગુણોના આધારે ઓળખી શકાય છે.
मित्रेऽवञ्चकता गुरौ विनयता चित्तेऽति गम्भीरता
आचारे शुचिता गुणे रसिकता शास्त्रेषु
विज्ञानता रूपे सुन्दरता शिवे भजनता सत्स्वेव संदृश्यते।
આ શ્લોકમાં આચાર્ય ચાણક્યએ કહ્યું છે કે નિરંતર ધર્મમાં વ્યસ્ત રહેવું, મધુર વાણી બોલવી, દાન કરવામાં હંમેશા તત્પર રહેવું, મિત્રો પ્રત્યે ભેદભાવ ન રાખવો, ગુરુ પ્રત્યે નમ્રતા અને હૃદયમાં ગંભીરતા, આચરણમાં પવિત્રતા, સદપ્તિ, શાસ્ત્રોનું વિશેષ જ્ઞાન, દેખાવમાં સુંદરતા અને ભગવાનની ભક્તિ એ સજ્જનના ગુણો છે.
प्रलये भिन्नमार्यादा भविंत किल सागर:
सागरा भेदमिच्छन्ति प्रलेयशपि न साधव:।
આચાર્ય ચાણક્યએ આ શ્લોકમાં કહ્યું છે કે આફત આવે ત્યારે સમુદ્ર પણ પોતાની મર્યાદા તોડી નાખે છે. જમીન અને પાણી એક થઈ જાય છે, પરંતુ જે લોકો સજ્જન છે તેઓ મોટામાં મોટા સંકટમાં પણ ધીરજ ગુમાવતા નથી. સજ્જનો ક્યારેય ધીરજ ગુમાવતા નથી. આચાર્ય ચાણક્યએ કહ્યું છે કે જે વ્યક્તિ પોતાની ઈમાનદારી સાથે સમાધાન નથી કરતો તેને સજ્જન કહેવાય છે.
(નોંધઃ આ લેખ પ્રચલિત માન્યતાઓ પર આધારિત છે. તેના કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. લોકોની જાણકારી માટે તેને અહીં રજૂ કરવામાં આવ્યો છે.)
