હિંદુ ધર્મમાં એકાદશી તિથિને ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. કેલેન્ડર મુજબ એક વર્ષમાં કુલ 24 એકાદશી તિથિઓ હોય છે.
આમાંની એક દેવ ઉથની એકાદશી છે. દિવાળીના 11 દિવસ પછી કારતક માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશીને દેવઉઠી એકાદશી તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.
આ વર્ષે દેવ ઉથની એકાદશી 23 નવેમ્બર, ગુરુવારે આવી રહી છે. એવી માન્યતા છે કે ઉપવાસ કથા વિના દેવ ઉત્ની એકાદશીની પૂજા પૂર્ણ થતી નથી.
દંતકથા અનુસાર, વૃંદા નામની એક સ્ત્રી હતી જે ભગવાન વિષ્ણુની મહાન ભક્ત હતી અને આયુર્વેદમાં પણ નિષ્ણાત હતી. તેણીના લગ્ન ભગવાન શિવના અવતાર જલંધર સાથે થયા હતા. જલંધર માત્ર શક્તિશાળી જ ન હતો પરંતુ તે ઘણી આસુરી અને ભ્રામક દૈવી શક્તિઓનો પણ માલિક હતો.
જલંધરે ત્રણેય દુનિયામાં આતંક મચાવ્યો હતો. જલંધર ભગવાન શિવનો ભાગ હોવાથી તેને મારી નાખવું કોઈ માટે શક્ય નહોતું. શિવાંશ હોવાને કારણે માત્ર ભગવાન શિવ જ તેને મારી શકતા હતા પરંતુ આ પણ ત્યારે જ શક્ય હતું જ્યારે માતા પાર્વતી તેમની સાથે હતા.
જલંધરે દૈવી શક્તિઓ દ્વારા માતા પાર્વતીને આસુરી ગુફામાં સંતાડી હતી. જો કે, તે ભગવાન શિવનું કાર્ય હતું જેણે જલંધરના મૃત્યુનો સમય નજીક લાવ્યો અને તેના પાપોનો ઘડો ભરી દીધો. નહિંતર, આદિ શક્તિને પકડવાની શક્તિ કોની પાસે છે?
જો કે, આ ઘટના પછી ભગવાન શિવે જલંધરને મારવાનું નક્કી કર્યું અને જલંધર સામે લડવા ગયા પરંતુ મહાદેવ ઇચ્છે તો પણ જલંધરને મારી શકે તેમ ન હતા કારણ કે જલંધરની પત્ની વૃંદાએ પવિત્રતાને જલંધરની ઢાલ બનાવી હતી.
વૃંદા ભગવાન વિષ્ણુની અખંડ ઉપાસનામાં તલ્લીન હતી જેના કારણે તે પૂજાથી ઉત્પન્ન થતી શક્તિઓ જલંધરને દિવ્યતા પ્રદાન કરતી હતી. ત્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ મહાદેવને મદદ કરવા વૃંદાની પવિત્રતા તોડી હતી. વૃંદાને તેના પ્રિયજન સાથે આવું થતું જોઈને દુઃખ થયું.
ઉપરાંત, ગુસ્સામાં, વૃંદાએ ભગવાન વિષ્ણુને પથ્થર બનવાનો શ્રાપ આપ્યો અને પોતાની જાતને અગ્નિદાહ આપી. ત્યારે ભગવાન વિષ્ણુએ વૃંદાને વરદાન આપ્યું કે તેનું પથ્થરનું સ્વરૂપ શાલિગ્રામ તરીકે ઓળખાશે અને વૃંદા તુલસીના રૂપમાં અવતરશે.
કારતક માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશીના દિવસે શાલિગ્રામ અને તુલસીના લગ્ન થશે અને તે જ દિવસે દેવ ઉથની એકાદશી ઉજવવામાં આવશે. ત્યારથી દેવ ઉથની એકાદશીના દિવસે ભગવાન તુલસી અને શાલગ્રામના વિવાહની પરંપરા ચાલી આવે છે.
(નોંધ: અહીં આપવામાં આવેલી માહિતી ધાર્મિક માન્યતાઓ અને જાહેર માન્યતાઓ પર આધારિત છે, તેના માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. સામાન્ય જનતાના હિતને ધ્યાનમાં રાખીને અહીં રજૂ કરવામાં આવી છે.)
