દેવ સ્નાન પૂર્ણિમા ભગવાન જગન્નાથના ભક્તો માટે એક વિશેષ અને શુભ તહેવાર છે. હિન્દુ કેલેન્ડર મુજબ, તે જ્યેષ્ઠ મહિનાની પૂર્ણિમાના દિવસે ઉજવવામાં આવે છે, જે આ વર્ષે 22 જૂને આવે છે.
આ શુભ તિથિએ ભગવાન જગન્નાથ, દેવી સુભદ્રા અને ભગવાન બલભદ્રની દિવ્ય મૂર્તિઓને વિશેષ સ્નાન કરાવવામાં આવે છે. સ્નાન પહેલા આ ત્રણેયની ભવ્ય અને આકર્ષક શોભાયાત્રા કાઢવામાં આવે છે.
તેથી જ તેને ‘સ્નાન યાત્રા‘ પણ કહેવામાં આવે છે. આવો જાણીએ વૈષ્ણવ સંપ્રદાયના આ તહેવારની વિશેષતાઓ અને રીતરિવાજો.
આ વિધિ રથયાત્રા પહેલા થાય છે
ઓડિશાના પુરીમાં સ્થિત જગન્નાથ મંદિરની વિશ્વ પ્રસિદ્ધ રથયાત્રા પહેલા દેવ સ્નાન પૂર્ણિમા એ એક મહત્ત્વપૂર્ણ ધાર્મિક વિધિ છે. કેટલાક લોકો આ તહેવારને ભગવાન જગન્નાથના જન્મદિવસ તરીકે પણ ઉજવે છે. આ ધાર્મિક વિધિમાં જગન્નાથ મંદિરના દેવતાઓ એટલે કે ભગવાન જગન્નાથ, દેવી સુભદ્રા અને ભગવાન બલભદ્રની ભક્તિ અને સમર્પણ સાથે પૂજા કરવામાં આવે છે. આ અનોખી ઘટનાના સાક્ષી બનવા માટે દેશના વિવિધ ભાગોમાંથી ભક્તો પુરીમાં આવે છે.
દેવતાઓ ‘સ્નાન વેદી’ પર સરઘસમાં આવે છે
જ્યેષ્ઠ પૂર્ણિમાના દિવસે ભગવાન જગન્નાથ, દેવી સુભદ્રા અને ભગવાન બલભદ્રની મૂર્તિઓને વહેલી સવારે જગન્નાથ પુરી મંદિરના ‘રત્નસિંહાસન‘ માંથી બહાર લાવવામાં આવે છે. ત્રણેય દેવતાઓની મૂર્તિઓને ખાસ ‘સ્નાન વેદી‘ પર લાવવામાં આવે છે જેમાં મંત્રોચ્ચાર અને ગોંગ, ડ્રમ, બગલ્સ અને કરતાલના અવાજ સાથે સરઘસ કરવામાં આવે છે. તેને ‘પહાંડી‘ સરઘસ કહેવામાં આવે છે.
પાણી ખાસ કૂવામાંથી લેવામાં આવે છે
ત્રણેય દેવતાઓને સ્નાન કરવવા માટે વપરાતું પાણી જગન્નાથ મંદિરની અંદર એક ખાસ કૂવામાંથી લેવામાં આવે છે. આ પાણીમાં ખાસ જડીબુટ્ટીઓ અને સુગંધિત પદાર્થો ઉમેરવામાં આવે છે. દેવતાઓને સુગંધિત સ્નાન કરાવવા માટે 108 ઘડાઓનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે.
ત્રણેય દેવો ઝાંખીમાં દેખાય છે
સ્નાન વિધિ પછી, ત્રણેય દેવતાઓ ‘સાદા બેશા‘ નામના વિશિષ્ટ પોશાકમાં સજ્જ છે. બપોરે તેમને ભગવાન ગણેશના સ્વરૂપ તરીકે શણગારવામાં આવે છે, જેને ‘હાથી બેશા‘ કહેવામાં આવે છે. પછી સાંજે આ ત્રણેય દેવતાઓ જનતાને દર્શન આપતા દેખાય છે.
ભગવાન 15 દિવસ સુધી ભક્તોથી દૂર રહે છે
રાત્રે, જગન્નાથ મંદિરના ત્રણ મુખ્ય દેવતાઓ મંદિર પરિસરમાં સ્થિત એક વિશિષ્ટ નિવાસસ્થાન તરફ જાય છે, જેને ‘અનાસર‘ ઘર કહેવાય છે. ‘અનાસર‘ ઘરમાં રોકાણ દરમિયાન તે 15 દિવસ સુધી પોતાના ભક્તોથી દૂર રહે છે. ત્યારબાદ ભગવાન જગન્નાથ, દેવી સુભદ્રા અને ભગવાન બલભદ્રની મૂર્તિઓ 15 દિવસ પછી એટલે કે રથયાત્રાના એક દિવસ પહેલા લોકો સમક્ષ પ્રગટ થાય છે.
(નોંધ: આ આપવામાં આવેલી માહિતી જ્યોતિષીય ગણનાઓ પર આધારિત છે, અમે અહીં આપેલા અંદાજિત તથ્યોની પુષ્ટિ કરતા નથી. પાલન કરતા પહેલા સબંધિત નિષ્ણાંતોની સલાહ લો.)
