ભગવાન વિષ્ણુના અવતાર વિશે તો દરેક જણ જાણે છે પરંતુ ભગવાન શિવના અવતાર વિશે બહુ ઓછા લોકો જાણતા હશે અને બ્રહ્માના અવતાર વિશે લોકો કંઈ નથી જાણતા. ગુરુ દત્તાત્રેય ત્રણેય દેવતાઓના અવતાર હતા. જો કે, અનસૂયાને ત્રણ પુત્રો હતા, જેમાંથી એક ચંદ્રમા હતો, જે બ્રહ્માનો અવતાર હતો. આજે અમે તમને ભગવાન શિવના અવતાર વિશે જણાવીશું.
શિવ મહાપુરાણમાં ભગવાન શિવના અનેક અવતારોનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. ક્યાંક તેમના 24 અને ક્યાંક ઓગણીસ અવતાર વિશે ઉલ્લેખ છે. જો કે, શિવના ઘણા અવતાર થયા છે. જોકે શિવના કેટલાક અવતાર તંત્રમાર્ગી છે અને કેટલાક દક્ષિણમાર્ગી છે.
શિવના દસ અવતારઃ-
1. મહાકાલ,
2. તારા,
3. ભુવનેશ,
4. ષોડશ,
5. ભૈરવ,
6. છિન્નમસ્તક ગિરિજા,
7. ધૂમ્રવન,
8. બગલામુખ,
9. માતંગ અને
10. કમલ નામના અવતાર છે.
આ દસ અવતાર તંત્રશાસ્ત્ર સાથે સંબંધિત છે.
રુદ્ર કહેવાતા શિવના અન્ય 11 અવતારઃ-
1. કપાલી,
2. પિંગલ,
3. ભીમ,
4. વિરૂપાક્ષ,
5. વિલોહિત,
6. શાસ્ત,
7. અજપદ,
8. અપિરબુધ્ય,
9. શંભુ,
10. ચાંદ અને
11 .ભાવ….
રુદ્રાવતારોના કેટલાક શસ્ત્રોમાં અલગ-અલગ નામો પણ જોવા મળે છે.
શિવના આ અવતાર ઉપરાંત દુર્વાસા, મહેશ, વૃષભ, પિપ્પલદ, વૈશ્યનાથ, દ્વિજેશ્વર, હંસરૂપ, અવધૂતેશ્વર, ભિક્ષુવર્ય, સુરેશ્વર, બ્રહ્મચારી, સુન્તતારક, દ્વિજ, અશ્વત્થામા, કિરત, નટેશ્વર અને હનુમાન વગેરેનો ઉલ્લેખ પણ ‘પૃષ્ઠ’માં હતો. અંશાવતાર ગણાતા લોકો છે.
જો કે, ભગવાન શિવના 19 અવતાર વિશે વધુ ચર્ચા છે, જે નીચે મુજબ છે: –
વીરભદ્ર અવતાર:- વીરભદ્રને ભગવાન શિવના ગણ માનવામાં આવે છે. તેમના વાળમાંથી આ અવતારનો જન્મ થયો હતો. જ્યારે ભગવાન શિવના સસરા રાજા દક્ષ દ્વારા આયોજિત યજ્ઞમાં માતા સતીએ તેમના શરીરનું બલિદાન આપ્યું, ત્યારે ભગવાન શિવે ક્રોધમાં આવીને તેમના માથા પરથી વાળનું તાળું ઉખેડીને પર્વતની ટોચ પર ફેંકી દીધું. તે વાળના પૂર્વ ભાગમાંથી ભયંકર વીરભદ્ર દેખાયા. શિવના આ અવતારે દક્ષના યજ્ઞનો નાશ કર્યો અને દક્ષનું માથું કાપીને શિવની સામે મૂક્યું. બાદમાં ભગવાન શિવે રાજા દક્ષને તેમના માથા પર બકરીનું માથું મૂકીને જીવિત કર્યા.
પિપ્પલાદ અવતારઃ- એવી દંતકથા છે કે પિપ્પલાદે દેવતાઓને પૂછ્યું- મારા જન્મ પહેલાં મારા પિતા દધીચિએ મને છોડી દેવાનું કારણ શું છે? દેવતાઓએ જણાવ્યું કે શનિગ્રહના દર્શનથી આવો અશુભ યોગ સર્જાયો હતો. આ સાંભળીને પિપ્પલાદને ખૂબ ગુસ્સો આવ્યો. તેણે શનિને નક્ષત્રમાંથી પડવાનો શ્રાપ આપ્યો. શ્રાપની અસરને કારણે તે જ સમયે શનિ આકાશમાંથી પડવા લાગ્યા. દેવતાઓની પ્રાર્થના પર, પિપ્પલાદે શનિને આ શરતે માફ કરી દીધા કે શનિ જન્મથી લઈને 16 વર્ષની ઉંમર સુધી કોઈને તકલીફ નહીં આપે. ત્યારથી માત્ર પિપ્પલાદનું સ્મરણ કરવાથી શનિની પીડા દૂર થાય છે.
નંદી અવતારઃ- દંતકથા અનુસાર શિલાદ નામના ઋષિ બ્રહ્મચારી હતા. વંશનો અંત જોઈને તેમના પૂર્વજોએ શિલાદને બાળક પેદા કરવાનું કહ્યું. શિલાદે ભગવાન શિવની આયનીય અને મૃત્યુહીન બાળકની ઇચ્છા સાથે તપસ્યા કરી. પછી થોડા સમય પછી શિવના વરદાનથી જમીન ખેડતી વખતે શિલાદને જમીનમાંથી એક બાળકનો જન્મ થયો. શિલાદે તેનું નામ નંદી રાખ્યું. શિવે નંદીને પોતાનો ગણાધ્યક્ષ બનાવ્યો. નંદીના લગ્ન મરુતની પુત્રી સુયશા સાથે થયા હતા.
ભૈરવ અવતાર:- કથા અનુસાર, એકવાર બ્રહ્મા અને વિષ્ણુએ પોતાને શ્રેષ્ઠ માનવા માંડ્યા. દરમિયાન, બીમની મધ્યમાં એક પુરુષ આકૃતિ દેખાઈ. તેમને જોઈને બ્રહ્માજીએ કહ્યું- ચંદ્રશેખર, તમે મારા પુત્ર છો. તો મારા આશ્રયમાં આવો. બ્રહ્માના આવા શબ્દો સાંભળીને ભગવાન શિવ ગુસ્સે થયા. તેણે તે પુરૂષને કહ્યું – કાલ જેવા સુંદર હોવાને કારણે તમે ખરેખર કાલરાજ છો. ઉગ્ર બનવું એ ભૈરવ છે. ભગવાન શંકર પાસેથી આ વરદાન મળ્યા બાદ કાલભૈરવે પોતાની આંગળીના ખીલા વડે બ્રહ્માનું પાંચમું માથું કાપી નાખ્યું. બ્રહ્માનું પાંચમું મસ્તક કાપવાથી ભૈરવ બ્રહ્માહત્યના પાપનો દોષી બન્યો. કાશીમાં ભૈરવને બ્રહ્માહત્યના પાપમાંથી મુક્તિ મળી. શિવ મહાપુરાણમાં ભૈરવને ભગવાન શંકરના પૂર્ણ સ્વરૂપ તરીકે વર્ણવવામાં આવ્યા છે.
અશ્વત્થામા:- અશ્વત્થામા કાલ, ક્રોધ, યમ અને ભગવાન શંકરના અવતાર હતા. મહાભારતમાં, ગુરુ દ્રોણાચાર્યના પુત્ર અશ્વત્થામા, યુદ્ધને કૌરવોની તરફેણમાં ફેરવવામાં સક્ષમ એકમાત્ર યોદ્ધા હતા, પરંતુ તેમને યુદ્ધના અંતે સેનાપતિ બનાવવામાં આવ્યા હતા. દ્રોણાચાર્યે ભગવાન શિવને પુત્ર તરીકે મેળવવા માટે કઠોર તપસ્યા કરી. તેમની તપસ્યાથી પ્રસન્ન થઈને ભગવાન શિવે તેમને વરદાન આપ્યું કે તેઓ તેમના પુત્ર તરીકે અવતરશે. જ્યારે સમય આવ્યો, ત્યારે સવંતિકા રુદ્રએ તેના ભાગમાંથી દ્રોણના પરાક્રમી પુત્ર અશ્વત્થામા તરીકે અવતાર લીધો. એવું માનવામાં આવે છે કે અશ્વત્થામા અમર છે અને તે આજે પણ પૃથ્વી પર રહે છે.
શરભાવતાર:- શરભાવતાર એ ભગવાન શિવનો છઠ્ઠો અવતાર છે. શરભાવતારમાં, ભગવાન શંકરનું સ્વરૂપ અડધા કાળિયાર અને બાકીનું શરભ પક્ષી હતું (પુરાણોમાં વર્ણવેલ આઠ પગવાળું પ્રાણી જે સિંહ કરતાં વધુ શક્તિશાળી હતું).
લિંગપુરાણમાં શિવના શરભાવતારની કથા છે, જે મુજબ ભગવાન વિષ્ણુએ હિરણ્યકશિપુને મારવા માટે નૃસિંહાવતાર લીધો હતો. હિરણ્યકશિપુની હત્યા પછી પણ જ્યારે ભગવાન નરસિંહનો ક્રોધ શાંત ન થયો, ત્યારે દેવતાઓ ભગવાન શિવ પાસે ગયા. ત્યારે ભગવાન શિવે શરભાવતાર લીધો અને આ સ્વરૂપમાં તેઓ ભગવાન નરસિંહની પાસે ગયા અને તેમની સ્તુતિ કરી, પરંતુ નરસિંહનો ક્રોધ શાંત થયો નહીં. આ જોઈને શરભના રૂપમાં ભગવાન શિવે નરસિંહને પોતાની પૂંછડીમાં લપેટી લીધા અને ઉડી ગયા. પછી ક્યાંક ભગવાન નરસિંહનો ક્રોધ શાંત થયો. પછી તેણે શરભાવતારની ક્ષમા માંગી અને ખૂબ જ નમ્રતાથી તેમની પ્રશંસા કરી.
ગૃહપતિ અવતારઃ- ગૃહપતિ ભગવાન શંકરનો સાતમો અવતાર છે. કથા અનુસાર નર્મદા કિનારે ધરમપુર નામના શહેરમાં વિશ્વનાર અને તેની પત્ની શુચિષ્મતી નામના ઋષિ રહેતા હતા. લાંબા સમય સુધી નિઃસંતાન રહ્યા બાદ શુચિષ્મતિએ પોતાના પતિ પાસેથી શિવ જેવો પુત્ર પ્રાપ્ત કરવાની ઈચ્છા કરી. મુનિ વિશ્વનાર કાશી ગયા અને ભગવાન શિવના વિરેશ લિંગની પૂજા કરી. એક દિવસ મુનિએ વિરેશ લિંગની મધ્યમાં એક બાળક જોયું. મુનિએ બાળ સ્વરૂપે શિવની પૂજા કરી. તેમની પૂજાથી પ્રસન્ન થઈને ભગવાન શંકરે તેમને શુચિષ્મતિના ગર્ભમાંથી અવતાર લેવાનું વરદાન આપ્યું. પાછળથી શુચિષ્મતી ગર્ભવતી થઈ અને ભગવાન શંકર શુચિષ્મતિના ગર્ભમાંથી પુત્રના રૂપમાં પ્રગટ થયા.
ઋષિ દુર્વાસાઃ- ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર, સતી અનુસૂયાના પતિ મહર્ષિ અત્રિએ પુત્ર પ્રાપ્તિની ઈચ્છા સાથે બ્રહ્માની સૂચના અનુસાર પત્ની સાથે રિક્ષાકુલ પર્વત પર કઠોર તપસ્યા કરી હતી. તેમની તપસ્યાથી પ્રસન્ન થઈને બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશ ત્રણેય તેમના આશ્રમમાં આવ્યા. તેણે કહ્યું – અમારા ભાગથી તમને ત્રણ પુત્રો થશે, જે ત્રિલોકીમાં પ્રખ્યાત થશે અને માતાપિતાની કીર્તિમાં વધારો કરશે. સમય આવ્યો ત્યારે બ્રહ્માજીના અંશમાંથી ચંદ્રનો જન્મ થયો. વિષ્ણુના અંશમાંથી શ્રેષ્ઠ નિવૃત્તિ પદ્ધતિને પ્રચલિત કરનાર દત્તાત્રેયનો જન્મ થયો અને રુદ્રના અંશમાંથી મુનિવર દુર્વાસાનો જન્મ થયો.
હનુમાનઃ- શિવમહાપુરાણ અનુસાર, દેવતાઓ અને દાનવોને અમૃત વહેંચતી વખતે વિષ્ણુજીના મોહિની સ્વરૂપને જોઈને શિવજી વાસનાગ્રસ્ત થઈ ગયા અને સ્ખલન થઈ ગયા. સપ્તર્ષિઓએ તે વીર્યને કેટલાક પાંદડાઓમાં સંગ્રહિત કર્યું. જ્યારે સમય આવ્યો, ત્યારે સપ્તર્ષિઓએ ભગવાન શિવના વીર્યને કાન દ્વારા વનરાજ કેસરીની પત્ની અંજનીના ગર્ભમાં સ્થાપિત કર્યું, જેમાંથી અત્યંત તેજસ્વી અને શક્તિશાળી શ્રી હનુમાનજીનો જન્મ થયો.
વૃષભ અવતારઃ- શાસ્ત્રો અનુસાર ભગવાન શિવે આ અવતારમાં વિષ્ણુના પુત્રોનો વધ કર્યો હતો. જ્યારે ભગવાન વિષ્ણુ રાક્ષસોને મારવા માટે પાતાળ લોકમાં ગયા ત્યારે તેમણે ત્યાં ઘણી ચંદ્રમુખી સ્ત્રીઓ જોઈ. વિષ્ણુએ તેની સાથે મસ્તી કરીને ઘણા પુત્રોને જન્મ આપ્યો. વિષ્ણુના આ પુત્રોએ પાતાળથી પૃથ્વી પર મોટો ઉપદ્રવ સર્જ્યો. તેમનાથી ગભરાઈને બ્રહ્માજી ઋષિઓ સાથે શિવજી પાસે ગયા અને રક્ષણ માટે પ્રાર્થના કરવા લાગ્યા. ત્યારે ભગવાન શંકરે બળદનું રૂપ ધારણ કરીને વિષ્ણુના પુત્રોને મારી નાખ્યા.
યતિનાથ અવતાર:- વાર્તા અનુસાર, ભીલ દંપતી આહુક-આહુકા, શિવના ભક્તો, અર્બુદાચલ પર્વતની નજીક રહેતા હતા. એકવાર ભગવાન શંકર યતિનાથના વેશમાં તેમના ઘરે આવ્યા. તેણે ભીલ દંપતીના ઘરે રાત વિતાવવાની ઈચ્છા વ્યક્ત કરી. આહુકા, તેના પતિને ગૃહસ્થની ગરિમાની યાદ અપાવતા, પોતે ધનુષ્ય અને તીર સાથે બહાર રાત વિતાવવા અને યતિને ઘરમાં આરામ કરવા દેવાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો. આ રીતે આહુક ધનુષ અને બાણ લઈને બહાર નીકળી ગયો. સવારે આહુકા અને યતિએ જોયું કે જંગલી પ્રાણીઓએ આહુકાને મારી નાખ્યું છે. આ જોઈને યતિનાથ ખૂબ દુઃખી થયા. પછી આહુકાએ તેને શાંત પાડ્યો અને કહ્યું કે તમારે શોક ન કરવો જોઈએ. અતિથિ સેવામાં જીવન તલ્લીન કરવું એ ધર્મ છે અને તેનું પાલન કરવાથી આપણે ધન્યતા અનુભવીએ છીએ. જ્યારે આહુકા તેના પતિના અંતિમ સંસ્કારમાં સળગવા લાગી, ત્યારે ભગવાન શિવે તેને દર્શન આપ્યા અને આગામી જન્મમાં તેના પતિને ફરીથી મળવા માટે આશીર્વાદ આપ્યા.
કૃષ્ણદર્શન અવતાર :- રાજા નાભાગનો જન્મ ઇક્ષ્વાકુ વંશના શ્રદ્ધાદેવની નવમી પેઢીમાં થયો હતો. જ્યારે નાભાગ ભણવા માટે ગુરુકુળ ગયો, જ્યારે તે ઘણા દિવસો સુધી પાછો ન આવ્યો, ત્યારે તેના ભાઈઓએ રાજ્યને એકબીજામાં વહેંચી દીધું. જ્યારે નાભાગને આ વાતની ખબર પડી ત્યારે તે તેના પિતા પાસે ગયો. પિતાએ નાભાગને કહ્યું કે તે બ્રાહ્મણોનો મોહ દૂર કરીને યજ્ઞ પૂર્ણ કરીને બ્રાહ્મણોની સંપત્તિ મેળવે.
પછી નભગ યજ્ઞભૂમિ પર પહોંચ્યા અને વૈશ્ય દેવ સૂક્તનો સ્પષ્ટ ઉચ્ચારણ કરીને યજ્ઞ કર્યો. અંગારિક બ્રાહ્મણ યજ્ઞનું બાકીનું ધન નભાગને આપીને સ્વર્ગમાં ગયો. તે જ સમયે શિવજી કૃષ્ણ દર્શનના રૂપમાં પ્રગટ થયા અને કહ્યું કે યજ્ઞના બાકીના પૈસા પર તેમનો અધિકાર છે. જ્યારે વિવાદ થયો ત્યારે કૃષ્ણ દર્શનના રૂપમાં શિવજીએ તેમને પોતાના પિતા પાસેથી નિર્ણય લેવા કહ્યું. નાભાગના પ્રશ્ન પર શ્રદ્ધાદેવે કહ્યું – તે માણસ ભગવાન શંકર છે. યજ્ઞમાં જે બચ્યું છે તે ફક્ત તેનું જ છે. પિતાના કહેવા પ્રમાણે નાભાગે ભગવાન શિવની સ્તુતિ કરી. આ અવતારમાં ભગવાન શિવે યજ્ઞ વગેરે ધાર્મિક કાર્યોનું મહત્વ જણાવ્યું છે.
અવધૂત અવતારઃ- ભગવાન શંકરે અવધૂત અવતાર લઈને ઈન્દ્રનો અહંકાર તોડી નાખ્યો હતો. એક સમયે ઈન્દ્ર બૃહસ્પતિ અને અન્ય દેવતાઓ સાથે ભગવાન શંકરના દર્શન કરવા કૈલાસ પર્વત પર ગયા હતા. ઇન્દ્રની કસોટી કરવા માટે શંકરજીએ અવધૂતનું રૂપ ધારણ કરીને તેનો રસ્તો રોકી દીધો. ઈન્દ્રએ અવિચારી રીતે તે માણસને વારંવાર તેના પરિચય વિશે પૂછ્યું, તો પણ તે મૌન રહ્યો. આનાથી ગુસ્સે થઈને ઈન્દ્રએ અવધૂત પર પ્રહાર કરવા માટે વીજળી છોડવાની ઈચ્છા કરતાં જ તેનો હાથ લકવો થઈ ગયો. આ જોઈને બૃહસ્પતિએ શિવને ઓળખ્યા અને અવધૂતની ઘણી રીતે પ્રશંસા કરી, જેનાથી પ્રસન્ન થઈને શિવે ઈન્દ્રને માફ કરી દીધા.
ભિક્ષુવર્ય અવતાર:- ધાર્મિક ગ્રંથો અનુસાર, વિદર્ભના રાજા સત્યરથને દુશ્મનોએ માર્યા હતા. તેની ગર્ભવતી પત્નીએ દુશ્મનોથી છુપાઈને પોતાનો જીવ બચાવ્યો. સમય જતાં તેણે પુત્રને જન્મ આપ્યો. જ્યારે રાણી તળાવમાં પાણી પીવા ગઈ ત્યારે મગરે તેને પોતાનો ખોરાક બનાવી લીધો. પછી તે બાળક ભૂખ અને તરસથી પીડાવા લાગ્યો.
આ દરમિયાન ભગવાન શિવની પ્રેરણાથી એક ભિખારી ત્યાં પહોંચ્યો. ત્યારે શિવજીએ ભિખારીનું રૂપ ધારણ કર્યું અને બાળકનો પરિચય તે ભિખારી સાથે કરાવ્યો અને તેને તેના ઉછેર માટે સૂચના આપી અને એમ પણ કહ્યું કે આ બાળક વિદર્ભના રાજા સત્યરથનો પુત્ર છે. આ બધું કહીને ભિખારીના રૂપમાં શિવે એ ભિખારીને પોતાનું અસલી સ્વરૂપ બતાવ્યું. શિવના આદેશ મુજબ ભિખારીએ તે બાળકને ઉછેર્યો. મોટા થઈને, તે બાળકને ભગવાન શિવની કૃપાથી તેના દુશ્મનોને હરાવીને ફરીથી તેનું રાજ્ય મળ્યું.
સુરેશ્વર અવતાર:- ભગવાન શંકરનો સુરેશ્વર (ઇન્દ્ર) અવતાર ભક્ત પ્રત્યેનો તેમનો પ્રેમ દર્શાવે છે. આ અવતારમાં, ભગવાન શંકરે નાના બાળક ઉપમન્યુની ભક્તિથી પ્રસન્ન થઈને, તેમને તેમની પરમ ભક્તિ અને અમરત્વનું વરદાન આપ્યું.
દંતકથા કહે છે કે વ્યાઘ્રપાદનો પુત્ર ઉપમન્યુ તેના મામાના ઘરે ઉછર્યો હતો. તે હંમેશા દૂધની ઈચ્છાથી પરેશાન રહેતો હતો. તેની માતાએ તેને ભગવાન શિવના આશ્રયમાં જવા કહ્યું અને તેની ઇચ્છા પૂર્ણ કરી. આના પર ઉપમન્યુ જંગલમાં ગયો અને ઓમ નમઃ શિવાયનો જાપ કરવા લાગ્યો. ભગવાન શિવ તેમની સમક્ષ સુરેશ્વર (ઇન્દ્ર)ના રૂપમાં પ્રગટ થયા અને ભગવાન શિવની ઘણી રીતે ટીકા કરવા લાગ્યા. આનાથી ઉપમન્યુ ગુસ્સે થઈ ગયો અને ઈન્દ્રને મારવા ઊભો થયો. ઉપમન્યુની પ્રબળ શક્તિ અને પોતાનામાં અચળ વિશ્વાસ જોઈને શિવજીએ તેમને તેમનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ બતાવ્યું અને તેમને ક્ષીરસાગર જેવો અમર સાગર પ્રદાન કર્યો. તેમની વિનંતી પર, દયાળુ ભગવાન શિવે તેમને પરમ ભક્તિનું પદ પણ આપ્યું.
કિરત અવતારઃ- મહાભારત અનુસાર વનવાસ દરમિયાન જ્યારે અર્જુન ભગવાન શંકરને પ્રસન્ન કરવા માટે તપસ્યા કરી રહ્યો હતો ત્યારે દુર્યોધન દ્વારા મોકલવામાં આવેલ માટી નામનો રાક્ષસ અર્જુનને મારવા માટે ડુક્કરના રૂપમાં આવ્યો હતો. અર્જુને તીર વડે ભૂંડને માર્યું, તે જ સમયે ભગવાન શંકરે પણ કિરાતના વેશ ધારણ કરેલા સુવર પર તીર માર્યું.
શિવના ભ્રમને કારણે અર્જુન તેને ઓળખી ન શક્યો અને કહેવા લાગ્યો કે તેના તીરથી ભૂંડનું મૃત્યુ થયું છે. આ બાબતે બંને વચ્ચે ઝઘડો થયો હતો. અર્જુને કિરાતના વેશ ધારણ કરીને શિવ સાથે યુદ્ધ કર્યું. અર્જુનની બહાદુરી જોઈને ભગવાન શિવ પ્રસન્ન થયા અને તેમના સાચા સ્વરૂપમાં પ્રગટ થયા અને અર્જુનને કૌરવો પર વિજયનું વરદાન આપ્યું.
બ્રહ્મચારી અવતારઃ- જ્યારે સતીએ દક્ષના યજ્ઞમાં પોતાના પ્રાણનું બલિદાન આપીને હિમાલયના ઘરમાં જન્મ લીધો ત્યારે તેણે ભગવાન શિવને પતિ તરીકે મેળવવા માટે ભારે તપસ્યા કરી. પાર્વતીની પરીક્ષા કરવા માટે, ભગવાન શિવ બ્રહ્મચારીના વેશમાં તેમની પાસે આવ્યા. પાર્વતીએ બ્રહ્મચારીને જોયા અને તેમની વિધિવત પૂજા કરી. જ્યારે બ્રહ્મચારીએ પાર્વતીને તેમની તપસ્યાનો હેતુ પૂછ્યો અને જાણીને શિવની નિંદા કરવાનું શરૂ કર્યું અને તેમને સ્મશાનવાસી અને કાપાલિક પણ કહ્યા. આ સાંભળીને પાર્વતીને ખૂબ ગુસ્સો આવ્યો. પાર્વતીની ભક્તિ અને પ્રેમ જોઈને શિવે તેને પોતાનું વાસ્તવિક સ્વરૂપ બતાવ્યું. આ જોઈને પાર્વતીને આનંદ થયો.
સુન્તાન નૃત્યાંગના અવતાર:- પાર્વતીના પિતા હિમાચલને તેમની પુત્રીનો હાથ માગવા માટે શિવજીએ સૂર્ય નૃત્યાંગનાનો વેશ ધારણ કર્યો હતો. ડમરુ હાથમાં લઈને શિવજી અખરોટના રૂપમાં હિમાચલના ઘરે પહોંચ્યા અને નાચવા લાગ્યા. નટરાજ શિવજીએ એટલું સુંદર અને આકર્ષક નૃત્ય કર્યું કે બધા ખુશ થઈ ગયા.
જ્યારે હિમાચલે નટરાજને ભિક્ષા માંગવા કહ્યું ત્યારે નટરાજ શિવે પાર્વતી પાસે ભિક્ષા માંગી. આના પર હિમાચલરાજ ખૂબ ગુસ્સે થયા. થોડા સમય પછી નટરાજ વેશ ધારણ કરીને શિવજી પાર્વતીને પોતાનું સ્વરૂપ બતાવીને પોતે જ ચાલ્યા ગયા. તેમના જવા પર મૈના અને હિમાચલને દૈવી જ્ઞાન મળ્યું અને તેઓએ પાર્વતીને શિવજીને આપવાનું નક્કી કર્યું.
યક્ષ અવતાર:- દેવતાઓના અયોગ્ય અને ખોટા અભિમાનને દૂર કરવા માટે ભગવાન શિવ દ્વારા યક્ષ અવતાર ધારણ કરવામાં આવ્યો હતો. જ્યારે દેવતાઓ અને અસુરો દ્વારા સમુદ્ર મંથન દરમિયાન ભયંકર ઝેર બહાર આવ્યું ત્યારે ભગવાન શંકરે તે ઝેર લીધું અને ગળામાં બંધ કરી દીધું. આ પછી અમૃતનું વાસણ બહાર આવ્યું. અમૃત પીને બધા જ દેવતાઓ અમર થઈ ગયા એટલું જ નહીં, પણ તેઓ સૌથી શક્તિશાળી હોવાનો ગર્વ પણ અનુભવતા થયા.
દેવતાઓના આ અભિમાનને તોડવા માટે, શિવજીએ યક્ષનું રૂપ ધારણ કર્યું અને દેવતાઓની સામે એક સ્ટ્રો મૂકી અને તેને કાપવા, બાળી નાખવા, ડૂબી જવા અથવા ઉડાવી દેવા કહ્યું. પોતાની તમામ શક્તિ કામે લગાડ્યા પછી પણ દેવતાઓ ભૂસું પણ હલાવી શક્યા નહિ. તેથી જ આકાશમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે આ યક્ષ ભગવાન શંકર છે, જે તમામ અભિમાનનો નાશ કરે છે. બધા દેવતાઓએ ભગવાન શંકરની સ્તુતિ કરી અને તેમના અપરાધની ક્ષમા માંગી.
(નોંધઃ આ લેખ પ્રચલિત માન્યતાઓ પર આધારિત છે. તેના કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. લોકોની જાણકારી માટે તેને અહીં રજૂ કરવામાં આવ્યો છે.)
