ચૈત્ર માસનો પ્રારંભ થયો છે. હિંદુ કેલેન્ડરનો પહેલો મહિનો ચૈત્ર છે જ્યારે છેલ્લો મહિનો ફાગણ છે. હિંદુ કેલેન્ડર મુજબ હિંદુ નવું વર્ષ ચૈત્ર શુક્લ પ્રતિપદા તિથિથી શરૂ થાય છે. આ સાથે નવા વિક્રમ સંવત 2080ની પણ શરૂઆત થશે. ચૈત્ર માસને મધુમાસ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
હિંદુ કેલેન્ડરના દરેક મહિનાનું નામ નક્ષત્રના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે. ચિત્રા નક્ષત્રની પૂર્ણિમાને કારણે આ માસને ચૈત્ર માસ કહેવામાં આવે છે.
હિંદુ નવા વર્ષનો પ્રથમ મહિનો ખૂબ જ વિશેષ માનવામાં આવે છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, ભગવાન બ્રહ્માએ આ મહિનાની શુક્લ પ્રતિપદાથી સૃષ્ટિની રચનાની શરૂઆત કરી હતી. આવો જાણીએ ચૈત્ર મહિનાની 10 ખાસ વાતો.
21 માર્ચ એ ચૈત્ર મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની અમાવસ્યા તિથિ છે અને આ દિવસે વિક્રમ સંવત 2029 સમાપ્ત થશે અને પછી બીજા દિવસે એટલે કે 22 માર્ચથી નવું વિક્રમ સંવત 2080 શરૂ થશે.
નવું હિન્દુ કેલેન્ડર વિક્રમ સંવત ચૈત્ર શુક્લ પક્ષની પ્રતિપદાથી શરૂ થાય છે અને આ દિવસથી ચૈત્ર નવરાત્રિ શરૂ થાય છે જેમાં 9 દિવસ સુધી દેવી દુર્ગાની સતત પૂજા કરવામાં આવે છે. આ સિવાય ભગવાન રામનો રાજ્યાભિષેક, યુધિષ્ઠિરનો રાજ્યાભિષેક અને શીખ ધર્મના બીજા ગુરુ અંગદ દેવનો જન્મ આ જ ચૈત્ર માસમાં થયો હતો.
ચૈત્ર માસને ઘણી જગ્યાએ વર્ષની શરૂઆતનો પ્રથમ મહિનો ગણવામાં આવે છે. તે અલગ અલગ જગ્યાએ અલગ અલગ નામથી ઓળખાય છે. ઈરાનમાં આ તારીખને નૌરોઝ એટલે કે નવા વર્ષ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. આંધ્ર પ્રદેશમાં, ચૈત્ર શુક્લ પ્રતિપદા તિથિને ઉગાદી નામના તહેવાર તરીકે ખૂબ જ ધામધૂમથી ઉજવવામાં આવે છે. અગાદિકાનો અર્થ છે યુગની શરૂઆત. મતલબ બ્રહ્માજી દ્વારા બ્રહ્માંડની રચનાનો પ્રથમ દિવસ.
નવા વર્ષની શરૂઆત તરીકે ચૈત્ર શુક્લ પ્રતિપદા તિથિને પંજાબમાં બૈસાખી, મહારાષ્ટ્રમાં ગુડી પડવા, સિંધમાં ચેટીચાંદ, કેરળમાં વિશુ, આસામમાં બિહુ અને જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં નવરેહ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.
ઘણા સમય પહેલા, માર્ચ મહિનો સમગ્ર વિશ્વમાં વર્ષનો પ્રથમ મહિનો માનવામાં આવતો હતો. કારણ કે આજે પણ નવું એકાઉન્ટ બુક માર્ચ મહિનાથી શરૂ થાય છે. જ્યોતિષશાસ્ત્રમાં ગ્રહ, ઋતુ, મહિનો, તિથિ અને બાજુની ગણતરી ચૈત્ર પ્રતિપદાના દિવસે જ થાય છે.
ભગવાન વિષ્ણુએ ચૈત્ર માસની શુક્લ પક્ષની પ્રતિપદા તિથિએ માછલી સ્વરૂપે અવતાર લીધો હતો. એવું માનવામાં આવે છે કે ભગવાન વિષ્ણુએ માછલીનું રૂપ ધારણ કરીને બ્રહ્માંડના તમામ જીવોને પ્રલયથી બચાવ્યા હતા.
ચૈત્ર મહિનાથી હવામાન બદલાવા લાગે છે. આ મહિનામાં વસંતઋતુ તેની ચરમસીમા પર છે. આ સાથે શિયાળાની ઋતુ પૂરી થાય છે અને ઉનાળાની ઋતુ શરૂ થાય છે. ચૈત્ર માસથી ખાનપાન અને જીવનશૈલીમાં પરિવર્તન આવે છે. વધુ પાણી પીવું પડે છે અને સરળતાથી સુપાચ્ય વસ્તુઓ ખાવા-પીવામાં આવે છે.
ચૈત્ર માસમાં લીમડાના પાનનું સેવન કરવાનું વિશેષ મહત્વ છે. લીમડાના પાન ખાવાથી શરીરમાં વહેતું લોહી શુદ્ધ થાય છે અને વ્યક્તિને ઘણી બીમારીઓથી બચાવે છે. ચૈત્ર માસમાં ગાયનું દાન વિશેષ ફળદાયી છે. ચૈત્ર માસને દેવી-દેવતાઓની પ્રતિષ્ઠા માટે ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. આ સિવાય ચૈત્ર મહિનામાં ગોળનું સેવન ન કરવું જોઈએ.
શીતલા સપ્તમી, ચૈત્ર નવરાત્રી, ગુડી પડવા, નવા વિક્રમ સંવત, એકાદશી, રામ નવમી જેવા મોટા અને મહત્વપૂર્ણ તહેવારો ચૈત્ર મહિનામાં ઉજવવામાં આવે છે.
ચૈત્ર મહિનામાં મા દુર્ગા અને ભગવાન વિષ્ણુની વિશેષ પૂજા કરવાનો નિયમ છે. આ મહિનામાં સૂર્યદેવને અર્ઘ્ય ચઢાવવું, પીપળ, કેળા, લીમડો, વડ અને તુલસીના છોડને જળ ચઢાવવું અને નિયમિત પૂજા કરવી શુભ માનવામાં આવે છે.
(નોંધ: અહી આપવામાં આવેલી જાણકારી ધાર્મિક આસ્થાઓ અને લોક માન્યતાઓ આધારિત છે, જેનો કોઈ વૈજ્ઞાનિક આધાર નથી. સામાન્ય જનરૂચિને ધ્યાનમાં રાખીને આ લેખને અહી પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યો છે.)
