દર વર્ષે દેવશયની એકાદશીથી ચાતુર્માસની શરૂઆત થાય છે. ભગવાન વિષ્ણુ દેવશયની એકાદશી પર યોગ નિદ્રામાં જાય છે અને 4 મહિના સુધી તેઓ આ અવસ્થામાં રહે છે. ચાતુર્માસને ચૌમાસ પણ કહેવામાં આવે છે, આ મલમાસ અથવા અધિકમાસથી અલગ છે. ચાતુર્માસના પ્રથમ દિવસથી દેવો સૂઈ જાય છે, આના કારણે લગ્ન, સગાઈ, ગૃહ ઉષ્ણતા જેવા શુભ કાર્યો થતા નથી.
ચાતુર્માસ 2023ની શરૂઆત
વર્ષ 2023માં ચાતુર્માસ 29 જૂન ગુરુવારથી શરૂ થઈ રહ્યો છે. આ દિવસે અસાઢી દેવશયની એકાદશી છે. આ દિવસથી 5 મહિના સુધી શુભ કાર્યો બંધ થઈ જશે.
ચાતુર્માસ 2023 સમાપન
આ વર્ષે ચાતુર્માસ 23 નવેમ્બરે સમાપ્ત થશે. આ દિવસે દેવઉઠી એકાદશી છે. આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રાનો ત્યાગ કરે છે અને બ્રહ્માંડનું સંચાલન પોતાના હાથમાં લે છે. દેવઉઠી એકાદશીને દેવ પ્રબોધિની એકાદશી અથવા હરિ પ્રબોધિની એકાદશી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.
ચાતુર્માસ 2023 શા માટે 5 મહિનાનો છે?
વર્ષ 2023માં, ચંદ્ર કેલેન્ડરમાં વધુ એક મહિનો ઉમેરવામાં આવી રહ્યો છે, જેને અધિક માસ કહેવામાં આવે છે. શ્રાવણ માસમાં વધુ માસ ઉમેરાતાં શ્રાવણનો સમયગાળો 59 દિવસનો થાય છે. જેના કારણે આ વર્ષે ચાતુર્માસ 5 મહિનાનો રહેશે. શ્રાવણ, ભાદરવો, આષો અને કારતકના મહિનાઓ ચાતુર્માસમાં આવે છે, પરંતુ આ વખતે શ્રાવણ માસ વધુ હશે.
ચાતુર્માસમાં વ્રત અને પૂજા-પાઠ બંધ રહેશે?
લોકો માને છે કે ચાતુર્માસમાં દેવતાઓ સૂતા હોય છે, તેથી પૂજા અને વ્રત ન કરવા જોઈએ. પરંતુ તે એવું નથી. ચાતુર્માસમાં લગ્ન, સગાઈ, ગૃહ પ્રવેશ જેવા શુભ કાર્યો જ બંધ રહે છે. ચાતુર્માસમાં પૂજા-પાઠ કે વ્રત પર કોઈ પ્રતિબંધ નથી. શ્રાવણ માસ અને શ્રાવણ સોમવારનું વ્રત ભગવાન શિવના પ્રિય એવા ચાતુર્માસમાં જ રાખવામાં આવે છે. તીજ, એકાદશી, માસિક શિવરાત્રી, પ્રદોષ જેવા મહત્વના વ્રત ચાતુર્માસમાં આવે છે. આમાં રક્ષાબંધન જેવો મુખ્ય તહેવાર પણ આવે છે.
માંસ, દારૂ, તામસિક વસ્તુઓનું સેવન ન કરવું જોઈએ. ચાતુર્માસમાં દૂધ, દહીં, ખાંડ, તેલથી બનેલી વસ્તુઓ, મસાલેદાર ખોરાક, રીંગણ વગેરેનું સેવન વર્જિત છે.
(નોંધ: અહીં આપવામાં આવેલી માહિતી ધાર્મિક માન્યતાઓ અને જાહેર માન્યતાઓ પર આધારિત છે, તેના માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. સામાન્ય જનતાના હિતને ધ્યાનમાં રાખીને અહીં રજૂ કરવામાં આવી છે.)
