હિંદુ ધર્મમાં આવા ઘણા ગ્રંથો છે, જેના પાઠ તમારા માટે ફળદાયી બની શકે છે અને કેટલાક પુરાણોમાં જીવન અને મૃત્યુના સંતુલનનું પણ વર્ણન જોવા મળે છે.
હિંદુ ધર્મમાં એવા ઘણા ગ્રંથો અને પુરાણો છે જે આપણા વ્યવહારિક જીવન સાથે જોડાયેલા છે, આને આપણા સોળ સંસ્કારોનો ભાગ માનવામાં આવે છે અને તેનું પઠન જરૂરી છે.
ગરુડ પુરાણ આમાંથી એક છે. જ્યારે પણ કોઈનું મૃત્યુ થાય છે ત્યારે આ પુરાણનો પાઠ પરિવારના તમામ સભ્યોને કરવામાં આવે છે અને તેનાથી ઘરની શુદ્ધિ થાય છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે જો કોઈના મૃત્યુ પછી તેનો પાઠ કરવામાં આવે તો તેને સરળતાથી મુક્તિ મળે છે અને ઘરના લોકોને એ સત્ય સ્વીકારવાની શક્તિ મળે છે કે તેમની નજીકની વ્યક્તિ તેમનાથી દૂર થઈ ગઈ છે.
આ પાઠમાં જીવન અને મૃત્યુ વચ્ચેના સંબંધની ચર્ચા કરે છે અને જણાવે છે કે જે વ્યક્તિનો જન્મ થાય છે તેનું મૃત્યુ નિશ્ચિત છે અને મૃત્યુ પછી આત્મા શરીર છોડીને નવી જગ્યાએ પ્રવેશ કરે છે, આવી ઘણી વસ્તુઓનો ઉલ્લેખ ગરુડ પુરાણમાં જોવા મળે છે. ચાલો જાણીએ જ્યોતિષ પંડિત રમેશ ભોજરાજ દ્વિવેદી પાસેથી ગરુડ પુરાણ શું છે અને મૃત્યુ પછી તેને શા માટે વાંચવું જરૂરી છે.
ગરુડ પુરાણ શું છે
ગરુડ પુરાણ એ હિંદુ ધર્મના અઢાર મહાપુરાણોમાંનું એક છે, જે પ્રાચીન ભારતીય ગ્રંથોની એક શૈલી છે જે તમને બ્રહ્માંડશાસ્ત્ર, પૌરાણિક કથાઓ, નીતિશાસ્ત્ર, ધાર્મિક વિધિઓ અને ઘણા બધા વિષયો અંગે વિસ્તારથી જણાવવામાં મદદ કરે છે.
હિંદુ ધર્મના લોકો માટે મૃત્યુ પછી ગરુડ પુરાણનું જ્ઞાન અત્યંત મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. ગરુડ પુરાણમાં ઓગણીસ હજાર શ્લોક છે અને તેમાં બે ભાગ છે. પ્રથમ ભાગ વિષ્ણુ સાથે સંકળાયેલી ભક્તિ અને ઉપાસનાની પદ્ધતિઓ સાથે સંબંધિત છે. આ ભાગમાં આપણે મૃત્યુ પછી ગરુડ પુરાણનું મહત્વ વાંચી શકીએ છીએ. ગરુડ પુરાણના બીજા ભાગમાં રાક્ષસ યુગનું વિગતવાર વર્ણન જોવા મળે છે.
તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે કોઈ જીવના મૃત્યુ પછી મનુષ્યની ગતિ કેટલી હોય છે અને તેને કઈ પ્રજાતિ મળે છે? શ્રાદ્ધ અને પવિત્ર કાર્યો કેવી રીતે કરવા જોઈએ? નરકના દુઃખમાંથી કેવી રીતે મુક્તિ મેળવી શકાય? આવા પ્રશ્નોના જવાબ ગરુડ પુરાણમાં વિગતવાર જોવા મળે છે.
ગરુડ પુરાણની કથા
ગરુડ પુરાણની દંતકથા અનુસાર, એક ઋષિના શ્રાપને કારણે રાજા પરીક્ષિતને તક્ષક નાગે ડંખ માર્યો હતો અને રસ્તામાં તે ઋષિ કશ્યપને મળ્યો હતો. તક્ષક નાગે પોતાનો વેશ બદલીને બ્રાહ્મણ વેશ ધારણ કરતા ઋષિને પૂછ્યું કે આટલી અધીરાઈ સાથે ક્યાં જઈ રહ્યા છો? ઋષિએ કહ્યું કે તેઓ તક્ષક નાગ મહારાજ પરીક્ષિતને કચડીને તેના ઝેરની અસરને દૂર કરીને તેને ફરીથી જીવન આપવા જઈ રહ્યા છે.
આ સાંભળીને તક્ષકે પોતાનો પરિચય આપ્યો અને પાછા ફરવાનું કહ્યું. તક્ષકે કશ્યપજીને કહ્યું કે મારા ઝેરની અસરથી આજ સુધી કોઈ વ્યક્તિ બચી શક્યો નથી. ત્યારે કશ્યપે કહ્યું કે તે પોતાના મંત્રોના બળથી રાજા પરીક્ષિતની ઝેરી અસરને દૂર કરશે. આના પર તક્ષકે કહ્યું કે જો આવું જ હોય તો તમે આ વૃક્ષને હરિયાળું બનાવી દો.
જ્યારે તક્ષકે ઝાડને બાળીને રાખ કરી દીધું, ત્યારે કશ્યપે વૃક્ષની રાખ પર પોતાનો મંત્ર પ્રગટાવ્યો અને થોડી જ વારમાં રાખમાંથી નવી કળીઓ ફૂટી અને થોડી જ વારમાં વૃક્ષ ફરી લીલું થઈ ગયું.
ઋષિ કશ્યપના આ ચમત્કારથી આશ્ચર્યચકિત થઈને તક્ષકે પૂછ્યું કે તે રાજાનું ભલું કેમ કરવા ઈચ્છે છે? સાધુએ કહ્યું કે તેને ત્યાંથી મોટી રકમ મળશે. તક્ષકે એક ઉપાય શોધી કાઢ્યો અને તેને અપેક્ષા કરતાં વધુ પૈસા આપીને પાછો મોકલી દીધો. ગરુડ પુરાણ અનુસાર, ગરુડ પુરાણ સાંભળ્યા પછી, કશ્યપ ઋષિનો આ પ્રભાવ અને શક્તિ વધી ગઈ.
ગરુડ પુરાણનું આવું નામ શા માટે રાખવામાં આવ્યું છે?
ગરુડ પુરાણનું નામ પક્ષી ગરુડના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું છે, જે હિન્દુ પૌરાણિક કથાઓમાં પ્રસિદ્ધ પક્ષી જેવું પ્રાણી છે જે ભગવાન વિષ્ણુનો પર્વત છે. આ પુરાણ ભગવાન વિષ્ણુને સમર્પિત છે અને ગરુડ અને ભગવાન વિષ્ણુ વચ્ચેના સંવાદના રૂપમાં પ્રસ્તુત છે. આ પાઠ બે ભાગમાં વહેંચાયેલો છે, પૂર્વ ખંડ અને ઉત્તર ખંડ.
ગરુડ પુરાણ જીવન, મૃત્યુ અને મૃત્યુ પછીના જીવનના વિવિધ પાસાઓના વિગતવાર વર્ણન માટે જાણીતું છે. તેમાં બ્રહ્માંડ વિજ્ઞાન, બ્રહ્માંડ નિર્માણ, આત્માની પ્રકૃત્તિ, ધર્મની અવધારણા,અનુષ્ઠાન, અને સમારોહ, મૃત્યુ પછી આત્માની યાત્રા વિશે જણાવાયું છે.
મૃત્યુ પછી ગરુડ પુરાણનો પાઠ શા માટે જરૂરી છે
ગરુડ પુરાણને હિંદુ પરંપરાઓમાં અંતિમ સંસ્કાર અને સમારંભો દરમિયાન પઠન કરવામાં આવે છે, કારણ કે તે મૃત્યુ પછીના આત્માની યાત્રામાં માર્ગદર્શન અને સમજ આપે છે. એ નોંધવું અગત્યનું છે કે આ પુરાણ વિશેના અર્થઘટન અને માન્યતાઓ હિંદુ વિચારની વિવિધ શાળાઓ અને વિવિધ સમુદાયોમાં અલગ અલગ હોઈ શકે છે.
એવું માનવામાં આવે છે કે મૃત્યુ પછી આત્માની યાત્રાનું વર્ણન પુરાણોમાં આપવામાં આવ્યું છે. આ દ્વારા લોકો મૃત્યુ પછીની આત્માની પ્રક્રિયાને સમજે છે અને તેમના પારિવારિક કાર્યોમાં મદદ કરે છે. ગરુડ પુરાણ તમારા કાર્યોના પરિણામો સમજાવે છે. ગરુડ પુરાણ ધર્મ અને નૈતિકતાનો પાઠ શીખવે છે.
ગરુડ પુરાણનો પાઠ તમારા જીવનમાં અને મૃત્યુ પછીના ઘણા ફેરફારો વિશે જણાવે છે અને તમને જીવન વિશે જાગૃત કરે છે.
જો તમને આ લેખ પસંદ આવ્યો હોય, તો પછી તેને શેર કરવાનું ભુલશો નહીં. આવા વધુ લેખો વાંચવા માટે ગુજરાતી જાગરણ સાથે જોડાયેલા રહો.
(નોંધ: અહીં આપવામાં આવેલી માહિતી ધાર્મિક માન્યતાઓ અને જાહેર માન્યતાઓ પર આધારિત છે, તેના માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. સામાન્ય જનતાના હિતને ધ્યાનમાં રાખીને અહીં રજૂ કરવામાં આવી છે.)
