સમગ્ર ગુજરાતવાસીઓ વર્ષ દરમિયાન જે તહેવારની રાહ જોઈ રહ્યા હતા તે નવરાત્રીનો તહેવાર નજીક આવી ગયો છે. 15 ઓક્ટોબર 2023થી નવરાત્રી શરુ થશે. આ સમય શક્તિની આરાધના કરવાનો છે. આ 9 દિવસોમાં બને તેટલી શક્તિની આરાધના કરવી જોઈએ જેનાથી ઘરમાં સુખ-સમૃદ્ધિનું વાતાવરણ બનેલું રહે. નવરાત્રીના 9 દિવસ દેવીના અલગ અલગ સ્વરુપની પૂજા કરવામાં આવે છે.
આવો જાણીએ તે દેવીની પૌરાણિક કથા અને મંત્ર વિશે.
પ્રથમ દિવસ- શૈલપુત્રી માતા
દેવી દુર્ગાના નવા સ્વરૂપોમાં પ્રથમ સ્વરૂપ મા શૈલપુત્રીનું છે. નવરાત્રીના પહેલા દિવસે માતા શૈલપુત્રીની પૂજા કરવામાં આવે છે. શૈલપુત્રી નામ સંસ્કૃત શબ્દ શૈલ પરથી લેવામાં આવ્યું છે. હિન્દીમાં શૈલ એટલે પર્વત અને પુત્રી એટલે દીકરી. માતા શૈલપુત્રીને સતી ભવાની, માતા પાર્વતી, હેમાવતી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. તેમના આગલા જન્મમાં, માતા શૈલપુત્રી રાજા દક્ષની પુત્રી હતા, તે સમયે તેઓ સતીના નામથી જાણીતા હતા. નંદી માતા શૈલપુત્રીનું વાહન છે. તેમના કપાળ પર અર્થચંદ્ર, જમણા હાથમાં ત્રિશૂળ અને ડાબા હાથમાં કમળનું ફૂલ છે. માતા લાલ અને ગુલાબી વસ્ત્રો પહેરે છે.
બીજો દિવસ- બ્રહ્મચારિણી માતા
દેવીનું બીજું સ્વરૂપ બ્રહ્મચારિણી છે. નવરાત્રીના બીજા દિવસે માતા બ્રહ્મચારિણીની પૂજા કરવામાં આવે છે. માતા બ્રહ્મચારિણીને તપ અને ભક્તિની દેવી કહેવામાં આવે છે. બ્રહ્મચારિણીમાં બ્રહ્મા એટલે તપસ્યા અને ચારિણી એટલે આચરણ કરનાર. તેવી જ રીતે, માતા બ્રહ્મચારિણી એટલે તપસ્યા કરનાર દેવી. માતાએ ભગવાન શંકરને પતિ તરીકે મેળવવા માટે કઠોર તપસ્યા કરી હતી, તેથી જ માતાને તપશ્ચરિણી અથવા બ્રહ્મચારિણી નામથી ઓળખવામાં આવે છે. માતાના ઘરેણાં રૂદ્રાક્ષથી બનેલા છે અને તેમના હાથમાં માળા અને પાણીનું પાત્ર છે.
તૃતિય સ્વરુપ ચંદ્રઘંટા મા
દેવી દુર્ગાનો ત્રીજો અવતાર ચંદ્રઘંટા દેવી છે. નવરાત્રીના ત્રીજા દિવસે ચંદ્રઘંટા દેવીની પૂજા કરવામાં આવે છે. તેમનું વાહન સિંહ છે. કથાઓ અનુસાર માતાના મસ્તકમાં અર્ધચંદ્રાકાર અર્ધચંદ્ર હોય છે, તે કારણે તેમનું નામ ચંદ્રઘંટા પડ્યું છે. તેમના ચંડ ભીષણ ઘંટડીના અવાજથી તમામ દુષ્ટ રાક્ષસો અને દાનવોનો નાશ થયો હતો. આજના દિવસે તેમની પૂજા કરવાથી તમને તમામ સુખ સમૃદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે.
ચોથું સ્વરુપ કુષ્માંડા માતા
કુષ્માંડા માતાને બ્રહ્માંડની દેવી કહેવામાં આવે છે. કુષ્માંડા એટલે ગોળ. ‘કુ’ એટલે નાનું, ‘શ’ એટલે ઊર્જા અને ‘અંડા’ એટલે બ્રહ્માંડીય ગોળો. આમ, માતા કુષ્માંડાને ગોળાકાર બ્રહ્માંડની દેવી કહેવામાં આવે છે. માતાના આઠ હાથ છે, જેમાંથી છ હાથમાં ચક્ર, ધનુષ્ય, બાણ, તલવાર, માળા અને બીજા બે હાથ મધ અને પાણીનું પાત્ર ધરાવે છે. માતાનું વાહન સિંહ છે.
પાંચમું સ્વરુપ દેવી સ્કંદમાતા
દેવી સ્કંદમાતાને બાળકો અને માતૃત્વની દેવી માનવામાં આવે છે. માતા સિંહ પર સવાર છે. માતાના 4 હાથ છે, જેમાંથી તેના બે હાથમાં કમળનું ફૂલ છે અને ત્રીજા હાથમાં પુત્ર કાર્તિકેય છે. માતા સિંહની પીઠ પર બિરાજમાન છે. સ્કંદ કુમાર કાર્તિકેયની માતા હોવાના કારણે તેઓ સ્કંદમાતાના નામથી ઓળખાય છે. ભગવાન સ્કંદ માતાના ખોળામાં બાળકના રૂપમાં બિરાજમાન છે.
છઠ્ઠું સ્વરુપ દેવી કાત્યાયની
દેવી કાત્યાયનીને નવદુર્ગાનું છઠ્ઠું સ્વરૂપ માનવામાં આવે છે. માતાએ લીલા ગુલાબી વસ્ત્રો પહેર્યા છે. તેમના ચાર હાથમાં તલ, કવચ, કમળ અને ત્રિશૂળ છે. માતા સિંહ પર સવાર છે. અમરકોશમાં માતા પાર્વતીનું બીજું નામ માતા કાત્યાયની છે. માતા કાત્યાયનીના અન્ય નામ ઉમા, કાત્યાયની, કાલી, ગૌરી, હેમાવતી અને ઈશ્વરી છે. મહિષાસુરને મારવા માટે, મહર્ષિ કાત્યાયનની માતાએ અશ્વિન કૃષ્ણ ચતુર્દશીના રોજ પુત્રી તરીકે જન્મ લીધો હતો. મહર્ષિ કાત્યાયનની પુત્રી તરીકે જન્મેલી માતાનું નામ તેમના નામ પરથી રાખવામાં આવ્યું હતું.
સાતમું સ્વરુપ માતા કાલરાત્રી
દેવી દુર્ગાના 9 સ્વરૂપોમાંથી સાતમું સ્વરૂપ મા કાલરાત્રીનું છે. માતા કાલરાત્રીને હિંમતની દેવી કહેવામાં આવે છે. માતાને ત્રણ આંખો છે, તેમના વાળ વિખરાયેલા છે અને તેમના શરીર પર ખોપરીની માળા છે. માતાના ચાર હાથમાંથી એકમાં ત્રિશૂળ, વજ્ર, કાતર અને બીજામાં લોહીનો પ્યાલો છે. માતાનું વાહન ગધેડું છે. માતા કાલરાત્રીનું આ સ્વરૂપ અત્યંત ભયાનક છે. માતાની પૂજા ખાસ કરીને સિદ્ધિ મેળવવા માટે કરવામાં આવે છે.
આઠમું સ્વરુપ માતા મહાગૌરી
માતાજીનું આઠમું સ્વરુપ મહાગૌરી છે. માતાનું આ સ્વરૂપ સૌંદર્ય અને સ્ત્રીઓ સાથે સંબંધિત છે. મા ત્યાં સફેદ બળદ પર બેઠા છે. દેવી શક્તિ મા દુર્ગા મહાગૌરીના હાથમાં ત્રિશૂળ, ડમરું અને કમળનું ફૂલ છે. દુર્ગા પૂજાના આઠમા દિવસે મહાગૌરીની પૂજા કરવામાં આવે છે. માતાનું આ સ્વરૂપ ખૂબ જ આકર્ષક છે. માતાની ઉંમર 8 વર્ષ ગણવામાં આવે છે. તેના તમામ વસ્ત્રો અને ઝવેરાત સફેદ રંગના છે, આ કારણથી માતાને શ્વેતામ્બરધરા પણ કહેવામાં આવે છે.
નવમું સ્વરુપ સિદ્ધિદાત્રી માતા
સિદ્ધિદાત્રી માતા ભવાની શક્તિના રૂપમાં દેવી દુર્ગાનું નવમું સ્વરૂપ છે. માતાને તમામ પ્રકારની સિદ્ધિઓ આપનાર દેવી માનવામાં આવે છે. નવરાત્રિના નવમા દિવસે સિદ્ધિદાત્રી માતાની પૂજા કરવામાં આવે છે. માતાના જમણા હાથમાં ચક્ર, ઉપરના હાથમાં ગદા અને ડાબા હાથમાં શંખ અને કમળ છે. માતા સિંહ પર બિરાજમાન છે.
(નોંધ: અહીં આપવામાં આવેલી માહિતી ધાર્મિક માન્યતાઓ અને જાહેર માન્યતાઓ પર આધારિત છે, તેના માટે કોઈ વૈજ્ઞાનિક પુરાવા નથી. સામાન્ય જનતાના હિતને ધ્યાનમાં રાખીને અહીં રજૂ કરવામાં આવી છે.)
