હિંદુ ધર્મમાં મોક્ષદા એકાદશીનું વિશેષ મહત્વ છે, એવી માન્યતા છે કે આ દિવસે ઉપવાસ કરવાથી વ્યક્તિ મોક્ષની પ્રાપ્તિ કરે છે. મોક્ષદા એકાદશી અને ગીતા જયંતી એક જ દિવસે આવે છે. એવું કહેવાય છે કે મોક્ષદા એકાદશીનું વ્રત કરવાથી યજ્ઞ કરવા સમાન ફળ મળે છે. વર્ષ 2023માં મોક્ષદા એકાદશી 22 ડિસેમ્બર, શુક્રવારે છે, પરંતુ આ વખતે મોક્ષદા એકાદશીનું વ્રત બે દિવસ માટે રાખવામાં આવશે.
જીવનના અહંકાર, અભિમાન વગેરેમાંથી મુક્તિ આપનારી એકાદશીને મોક્ષદા એકાદશી કહે છે. જે પણ ભક્ત સાચી શ્રદ્ધા, નિયમો અને ભક્તિ સાથે મોક્ષદા એકાદશીનું વ્રત કરે છે, કથા સાંભળે છે અને ભગવાનની પૂજા કરે છે તો આ વ્રતની અસરથી તમામ પ્રકારના પાપોનો નાશ થાય છે.
મોક્ષદા એકાદશીના દિવસે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ મહાભારતની શરૂઆત પહેલા અર્જુનને શ્રીમદ ભાગવત ગીતાનો ઉપદેશ આપ્યો હતો. આ કારણથી આ દિવસે ભગવાન વિષ્ણુ, માતા લક્ષ્મી અને ભગવાન શ્રી કૃષ્ણના દામોદર સ્વરૂપની પૂજા કરવામાં આવે છે. આ દિવસે ગીતા વગેરેનો પાઠ કરવો ખૂબ જ ફળદાયી માનવામાં આવે છે. માગસર માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશી તિથિએ વિધિ પ્રમાણે પૂજા કરવાથી પુણ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે.
મોક્ષદા એકાદશી શા માટે ખાસ છે?
એવું કહેવાય છે કે મોક્ષદા એકાદશી પર ભગવાન વિષ્ણુ, માતા લક્ષ્મી અને શ્રી કૃષ્ણની પૂજા કરવાથી માત્ર પાપોનો નાશ થતો નથી પરંતુ સંતાન, ધન કે લગ્ન વગેરેની મનોકામનાઓ પણ પૂર્ણ થાય છે. ભગવાન હરિના અપાર આશીર્વાદ ભક્તો પર રહે છે અને મૃત્યુ પછી તેઓ પણ વૈકુંઠ જગતને પ્રાપ્ત કરે છે.
મોક્ષદા એકાદશીના દિવસે માત્ર ભગવત ગીતાનો પાઠ કરવાથી અને ભગવત ગીતાના દર્શન કરવાથી દરેક પ્રકારની સમસ્યાઓમાંથી મુક્તિ મળે છે અને જીવનમાં સફળતાની પ્રાપ્તિ થાય છે.શાસ્ત્રોમાં મોક્ષદા એકાદશીનું વ્રત ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવ્યું છે કારણ કે તે ધનની પ્રાપ્તિ કરે છે. વિવિધ ફળો ગયા છે. કહેવાય છે કે આ એકાદશીનું વ્રત કરવાથી અનેક એકાદશીઓનું ફળ મળે છે.
મોક્ષદા એકાદશીની પૂજા કેવી રીતે કરવી?
વ્રત રાખનારા લોકોએ દ્વાદશી તિથિના એક દિવસ પહેલા સૂર્યાસ્ત પહેલા ભોજન લેવું જોઈએ. મોક્ષદા એકાદશીના એક દિવસ પહેલા સાત્વિક આહાર લેવાનું શરૂ કરવું જોઈએ અને માંસ, દારૂ વગેરેનું સેવન ન કરવું જોઈએ. એકાદશીના દિવસે સવારે વહેલા ઊઠીને ગંગા નદીમાં સ્નાન કરવું જોઈએ અથવા ઘરમાં નહાવાના પાણીમાં ગંગા જળ ભેળવીને સ્નાન કરવું જોઈએ. તે પછી સ્વચ્છ વસ્ત્રો પહેરો અને ઉપવાસની પ્રતિજ્ઞા લો. આ પછી ઘરના મંદિરમાં જઈને ભગવાન વિષ્ણુ, માતા લક્ષ્મી અને શ્રી કૃષ્ણના દામોદર સ્વરૂપની પૂજા વિધિ પ્રમાણે કરો.
આ પછી વ્યક્તિએ ત્યાં બેસીને ગીતા વગેરે વાંચવું અને સાંભળવું જોઈએ. તે પછી આ મંત્રોનો જાપ કરવો જોઈએ શ્રી દામોદરાય નમઃ.ભગવાન વિષ્ણુની સુગંધ, ફૂલ, ધૂપ, દીપ વગેરેથી પૂજા કરો અને તેમને પીળા ફળો અને ફૂલ અર્પણ કરો. ભગવાન વિષ્ણુને અખંડ અર્પણ કરવામાં આવતું નથી, તેથી તેમને પાણી અથવા પંચમકથી અભિષેક કરો. તે પછી ભગવાન વિષ્ણુ અને શ્રી કૃષ્ણને ગંગા જળ ચઢાવો. ત્યારબાદ કાળા તલ, તુલસીના પાન વગેરે અર્પણ કરો. ત્યારપછી ધૂપથી આરતી કરો. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને માખણ મિશ્રી અર્પણ કરવી જોઈએ.
(નોંધ: અહી આપવામાં આવેલી જાણકારી ધાર્મિક આસ્થાઓ અને લોક માન્યતાઓ આધારિત છે, જેનો કોઈ વૈજ્ઞાનિક આધાર નથી. સામાન્ય જનરૂચિને ધ્યાનમાં રાખીને આ લેખને અહી પ્રસ્તુત કરવામાં આવ્યો છે.)
