ચાતુર્માસ અષાઢ મહિનાના શુક્લ પક્ષની એકાદશી તિથિથી શરૂ થાય છે અને આ વખતે આ તિથિ 17 જુલાઈ, બુધવારના રોજ છે. આ તિથિને દેવશયની એકાદશી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. દેવશયની એકાદશીના દિવસથી ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રા માટે ક્ષીર સાગરમાં જાય છે, ત્યારથી ચાર મહિનાનો ચાતુર્માસ શરૂ થાય છે. ચાતુર્માસ દરમિયાન લગ્ન, ગૃહસ્કાર વગેરે જેવા શુભ અને શુભ કાર્યક્રમો પર પ્રતિબંધ છે.
જ્યોતિષ શાસ્ત્ર અનુસાર ચાતુર્માસમાં જપ, તપ અને પૂજાનું વિશેષ મહત્વ છે, આ કરવાથી આત્માની શુદ્ધિ થાય છે અને શાશ્વત પુણ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે. આવો જાણીએ ચાતુર્માસનું મહત્વ અને આ ચાર મહિનામાં શું કરવું જોઈએ અને શું ન કરવું જોઈએ.
ચાતુર્માસ ક્યારે શરુ અને ક્યારે સમાપ્ત થશે?
અષાઢ માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશી તિથિએ 17મી જુલાઈથી ચાતુર્માસ શરૂ થઈ રહ્યો છે અને કારતક માસના શુક્લ પક્ષની એકાદશી તિથિએ 12મી નવેમ્બરે સમાપ્ત થઈ રહ્યો છે. ચાતુર્માસમાં ચાર મહિનાનો સમાવેશ થાય છે, જે શ્રાવણ, ભાદરવો, આશો અને કારતક મહિનાનો સમાવેશ થાય છે.
ચાતુર્માસનું મહત્વ
ચાતુર્માસમાં ભગવાન વિષ્ણુ યોગ નિદ્રામાં જાય છે અને પછી ભગવાન શિવ ચાર મહિના સુધી સૃષ્ટિનું સંચાલન કરે છે. પુરાણો અને શાસ્ત્રો અનુસાર ચાતુર્માસમાં ભગવાન વિષ્ણુ અને માતા લક્ષ્મીની પૂજા કરવાથી જીવનની તમામ પરેશાનીઓ દૂર થઈ જાય છે અને તેમના નામનો જપ કરવાથી તમામ પાપોનો નાશ થાય છે. તેમજ કુંડળીમાં હાજર તમામ દોષો દૂર થાય છે અને જીવનમાં સુખ, સમૃદ્ધિ અને આર્થિક લાભ થાય છે.
ચાતુર્માસમાં શું કરવું
- ચાતુર્માસ દરમિયાન વ્યક્તિએ તપસ્યા અને ભક્તિની સ્થિતિમાં રહેવું જોઈએ જ્યારે દરરોજ સત્યનારાયણની કથાનો જાપ અને શ્રવણ કરવું ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે.
- ચાતુર્માસમાં ભગવાનની પૂજા, પ્રાર્થના, સત્સંગ, દાન, યજ્ઞ, તર્પણ, સંયમ અને પૂજા કરવી જોઈએ.
- ચાતુર્માસ દરમિયાન વ્યક્તિએ બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું જોઈએ અને સામાજિક કાર્ય કરવું જોઈએ.
- ચાતુર્માસમાં સૂર્યોદય પહેલા જાગીને ભગવાન વિષ્ણુ અને દેવી લક્ષ્મીની પૂજા કરો. સાથે જ દરરોજ વિષ્ણુ સહસ્ત્રનામ અને કનકધારા સ્તોત્રનો પાઠ કરો.
- ચાતુર્માસ દરમિયાન સાત્વિક આહાર લેવો જોઈએ અને બ્રહ્મચર્યનું પાલન કરવું જોઈએ. આ ઉપરાંત આ પાંચ પ્રકારના દાન, અન્નદાન, દીવાનું દાન, વસ્ત્રનું દાન, છાયાનું દાન અને શ્રમદાનનું વિશેષ મહત્વ છે.
- ચાતુર્માસ દરમિયાન મોટાભાગે મૌન રહેવું જોઈએ અને દિવસમાં માત્ર એક જ વાર સારું ભોજન લેવું જોઈએ. તેમજ ચાર મહિના સુધી જમીન પર અથવા જમીન પર સૂવું જોઈએ.
- ચાતુર્માસમાં વ્રજધામની યાત્રા ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. એવું માનવામાં આવે છે કે ચાતુર્માસમાં તમામ યાત્રિકો બ્રજધામ આવે છે.
ચાતુર્માસમાં શું ન કરવું જોઈએ
- ચાતુર્માસમાં 16 શુભ અને શુભ કાર્યક્રમો જેવા કે લગ્ન સમારોહ, ગૃહ ઉષ્ણતા, મુંડન, જાતિ સમારોહ વગેરે પર પ્રતિબંધ છે. તેમજ વાદળી કે કાળા રંગના કપડાં ન પહેરવા જોઈએ.
- ચાતુર્માસ દરમિયાન પલંગ, ખાટલા પર ન સૂવું જોઈએ. ઉપરાંત આ સમયગાળા દરમિયાન વ્યક્તિએ ગુસ્સો, અહંકારી અથવા ઘમંડી ન હોવું જોઈએ.
- ચાતુર્માસ દરમિયાન બ્રજધામ સિવાય અન્ય કોઈ સ્થાનની યાત્રા ન કરવી જોઈએ.
- ચાતુર્માસ દરમિયાન વાળ અને દાઢી ન કાપવા જોઈએ. કઠોર શબ્દો, અનૈતિક કાર્યો, જૂઠ વગેરેથી પણ બચવું જોઈએ.
- ચાતુર્માસમાં તેલ, દૂધ, દહીં, ખાંડ, મીઠાઈ, અથાણું, પાંદડાવાળા શાકભાજીમાંથી બનેલી વસ્તુઓ. મસાલેદાર ખોરાક, માંસ, દારૂ, સોપારી વગેરેનું સેવન ટાળવું જોઈએ.
ઉલ્લેખનીય છે કે હિન્દુ ધર્મમાં શ્રાવણ માસનું વિશેષ મહત્વ છે, કારણ કે આ માસ દરમિયાન ભગવાન શિવની પૂજા કરવામાં આવે છે. શાસ્ત્રો અનુસાર ભગવાન શિવને શ્રાવણ મહિનો સૌથી પ્રિય છે. આ મહિનામાં જલાભિષેક, દૂધ અભિષેક અને બેલપત્ર, ધતુરા વગેરે ભગવાન શિવને અર્પણ કરવાથી તે ખૂબ જ પ્રસન્ન થાય છે અને તમારી બધી મુશ્કેલીઓ દૂર કરે છે.
આ સાથે સુખ, સમૃદ્ધિ અને ઈચ્છિત પરિણામ મેળવવા માટે આશીર્વાદ આપવામાં આવે છે. આ સાથે જ શ્રાવણ માસમાં આવતા દરેક સોમવારનું પણ આગવું મહત્વ છે. તમને જણાવી દઈએ કે આ વર્ષે પૂર્ણ 5 શ્રાવણ સોમવાર આવી રહ્યા છે.
(નોંધઃ આ લેખમાં આપવામાં આવેલી કોઈપણ માહિતીની ચોકસાઈ અથવા વિશ્વસનીયતાની ખાતરી આપવામાં આવતી નથી. આ માહિતી વિવિધ માધ્યમો, જ્યોતિષીઓ, પંચાંગો, માન્યતાઓ અને ધાર્મિક ગ્રંથોમાંથી એકત્રિત કરવામાં આવી છે અને તમારી સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવી છે. અમારો ઉદ્દેશ્ય માત્ર માહિતી પ્રદાન કરવાનો છે. વધુમાં કોઈપણ ઉપયોગ માટેની જવાબદારી વપરાશકર્તાની પોતાની રહેશે.)
