શ્રાવણ માસના કૃષ્ણ પક્ષની ચતુર્થી, શ્રાવણ સંકષ્ટીના ઉપવાસને ગણેશ ચતુર્થી વ્રત કહે છે. ભવિષ્ય પુરાણમાં કહેવાયું છે કે જ્યારે મન પરેશાનીઓથી ઘેરાયેલું લાગે છે ત્યારે આ ગણેશ ચતુર્થીના ઉપવાસ કરવાથી બધી પરેશાનીઓ દૂર થઈ જાય છે અને વ્યક્તિને જ્ઞાન, ધન, ધર્મ, ઐશ્વર્ય, મોક્ષ અને સ્વાસ્થ્યની પ્રાપ્તિ થાય છે.
હિંદુ શાસ્ત્રો અનુસાર દર મહિનાના કૃષ્ણ પક્ષની ચતુર્થીના દિવસે સંકષ્ટી ગણેશ ચતુર્થી વ્રત રાખવામાં આવે છે. આ વર્ષે આ વ્રત 24મી જુલાઈ 2024, બુધવારના રોજ પડી રહ્યું છે. શ્રાવણ મહિનામાં શ્રી ગણેશ ચતુર્થીના વ્રતની કથા ભગવાન શ્રી કૃષ્ણએ ધર્મરાજા યુધિષ્ઠિરને કહી હતી. બાદમાં સ્કંદકુમારજીએ આ વાર્તા ઋષિઓને સંભળાવી. અહીં વાંચો શ્રાવણ ચતુર્થીના વ્રતની શુભ કથા….
શ્રાવણ માસના સંકષ્ટી ગણેશ ચતુર્થી વ્રતની કથા અનુસાર પ્રાચીન સમયમાં સત્યયુગમાં પર્વત રાજા હિમાચલની સુંદર પુત્રી પાર્વતીએ ગહન જંગલમાં જઈને ભગવાન શંકરને પતિ તરીકે મેળવવા માટે કઠોર તપસ્યા કરી હતી. પરંતુ ભગવાન શિવ પ્રસન્ન ન થયા, પછી શૈલતનયા પાર્વતીજીએ ભગવાન ગણેશને યાદ કર્યા જે અનાદિ કાળથી હાજર હતા.
તે જ ક્ષણે ગણેશજીને દેખાતા જોઈને પાર્વતીજીએ પૂછ્યું કે મેં કઠોર, દુર્લભ અને વાળ ઉગાડતી તપસ્યા કરી, પરંતુ મારા પ્રિય ભગવાન શિવને પામી શક્યા નહીં. કૃપા કરીને મને એ પ્રાચીન વ્રતનો સાર જણાવો જે નારદજીએ કહ્યું છે અને જે તમારું વ્રત છે તે દુઃખોનો નાશ કરે છે.
પાર્વતીજીની વાત સાંભળીને તત્કાલીન સિદ્ધિદાતા ગણેશજીએ તે પીડા નિવારક, શુભ વ્રતનું વર્ણન કરવાનું શરૂ કર્યું, ગણેશજીએ કહ્યું- હે અચલસુતે! અત્યંત પુણ્યપૂર્ણ અને સર્વ-કષ્ટદાયક ઉપવાસ કરો. આમ કરવાથી તમારી બધી મનોકામનાઓ પૂર્ણ થશે અને જે વ્યક્તિ આ વ્રત કરશે તેને સફળતા પણ મળશે.
શ્રાવણની કૃષ્ણ ચતુર્થીની રાત્રે ચંદ્ર ઉદય થાય ત્યારે પૂજા કરવી જોઈએ. તે દિવસે મનમાં સંકલ્પ કરો કે ચંદ્ર ઉગશે ત્યાં સુધી હું ઉપવાસ કરીશ. પહેલા ગણેશની પૂજા કર્યા પછી જ હું ભોજન કરીશ. આ નિશ્ચય મનમાં કરવો જોઈએ. આ પછી સફેદ તલના પાણીથી સ્નાન કરો. મારી પૂજા કરો.
જો તમે કરી શકો તો દર મહિને સોનાની મૂર્તિની પૂજા કરો. (અછતની સ્થિતિમાં, ફક્ત ચાંદી, આઠ ધાતુ અથવા માટીની મૂર્તિની પૂજા કરો.) તમારી શક્તિ અનુસાર, સોના, ચાંદી, તાંબા અથવા માટીના કલશમાં પાણી ભરીને તેના પર ભગવાન ગણેશની મૂર્તિ સ્થાપિત કરો. મૂર્તિને કપડાથી ઢાંકીને અષ્ટકોણ કમળનો આકાર બનાવીને તે જ મૂર્તિની સ્થાપના કરો. તે પછી ષોડશોપચાર પદ્ધતિથી ભક્તિપૂર્વક પૂજા કરો. નીચેની રીતે મૂર્તિનું ધ્યાન કરો – હે લંબોદર! ચાર હાથ ધરાવનાર! ત્રણ આંખવાળા! લાલ રાશિઓ! ઓ વાદળી રંગના ! સુંદરતાનો ભંડાર! ખુશ ચહેરા સાથે ગણેશજી! હું તમારું ધ્યાન કરું છું. હે ગજાનન! હું તમને અપીલ કરું છું. હે વિઘ્નોના રાજા! હું તમને વંદન કરું છું, આ બેઠક છે. હે લંબોદર! આ તમારા માટે શ્લોક છે. હે શંકરસુવન! આ તમારા માટે અર્ધ્ય છે. હે ઉમા પુત્ર! આ તમારું નહાવાનું પાણી છે. હે વ્રક્તુંડા! આ તમારા માટે અમાપ પાણી છે. ઓ શૂર્પકર્ણ! આ તમારા માટે કપડાં છે. ઓહ સુંદર! આ તમારા માટે એક પવિત્ર દોરો છે. હે ગણેશ્વર! આ તમારા માટે રોલી ચંદન છે. હે વિઘ્નોનો નાશ કરનાર! આ તમારા માટે ફૂલો છે. ઓ દુર્ભાગ્ય! આ તમારા માટે ધૂપ છે. હે વામન! આ તમારા માટે દીવો છે. હે સર્વના પ્રભુ! આ તમારા માટે લાડુનો નૈવેદ્ય છે. હે ભગવાન! આ તમારા માટે ફળ છે. હે વિઘ્નોનો નાશ કરનાર! આ તમને મારી શુભેચ્છા છે. પ્રણામ કર્યા પછી, ક્ષમા માટે પ્રાર્થના કરો.
આ રીતે ષોડશોપચાર રીતે પૂજા કર્યા પછી વિવિધ પ્રકારના પ્રસાદ તૈયાર કરીને ભગવાનને અર્પણ કરો. હે દેવી! શુદ્ધ દેશી ઘીમાં પંદર લાડુ બનાવો. સૌથી પહેલા ભગવાનને લાડુ ચઢાવો અને પાંચ બ્રાહ્મણોને અર્પણ કરો. સામર્થ્ય પ્રમાણે દક્ષિણા આપ્યા પછી ચંદ્રોદય પછી ભક્તિપૂર્વક અર્ઘ્ય ચઢાવો. તે પછી પાંચ લાડુ જાતે ખાઓ. પછી હે દેવી! તમે બધી તિથિઓમાં શ્રેષ્ઠ છો, ભગવાન ગણેશને સૌથી પ્રિય છો. હે ચતુર્થી, અમારા દ્વારા આપવામાં આવેલી અર્ધ્યનો સ્વીકાર કરો, હું તમને વંદન કરું છું. આ રીતે ચંદ્રને અર્ઘ્ય અર્પણ કરો – હે દૂધના સાગરમાંથી જન્મેલા લક્ષ્મીના ભાઈ! હે નિશાકર! રોહિણી સાથે હે શશી! કૃપા કરીને મારા દ્વારા આપવામાં આવેલ અર્ઘ્યનો સ્વીકાર કરો.
ભગવાન ગણેશને આ રીતે વંદન કરો – હે લંબોદર! બધી ઈચ્છાઓ પૂરી કરનાર તમે છો, અમે તમને વંદન કરીએ છીએ. હે સર્વ વિઘ્નોનો નાશ કરનાર! તમે મારી ઈચ્છાઓ પૂરી કરો. તે પછી બ્રાહ્મણે પ્રાર્થના કરવી જોઈએ – હે દિવજના રાજા! તમને નમસ્કાર, તમે ભગવાનના સાચા સ્વરૂપ છો. ભગવાન ગણેશને પ્રસન્ન કરવા માટે અમે તમને લાડુ અર્પણ કરી રહ્યા છીએ. કૃપા કરીને અમને બંનેને બચાવવા માટે આ પાંચ લાડુ દક્ષિણા સાથે સ્વીકારો. અમે તમને સલામ કરીએ છીએ.
આ પછી બ્રાહ્મણોએ ભગવાન ગણેશને ભોજન અર્પણ કરવું જોઈએ અને પ્રાર્થના કરવી જોઈએ. જો તમારામાં આ બધું કરવાની શક્તિ નથી, તો દહીં અને પૂજા દરમિયાન ચઢાવવામાં આવતું ભોજન તમારા ભાઈ-બહેનો સાથે ખાઓ. પ્રાર્થના કર્યા પછી, મૂર્તિનું વિસર્જન કરો અને તમારા ગુરુને ભોજન, વસ્ત્રો અને દક્ષિણા સાથે મૂર્તિ આપો. આ રીતે નિમજ્જન કરો – ઓહ દેવતાઓમાં શ્રેષ્ઠ! ભગવાન ગણેશ! તમે તમારા સ્થાને પ્રયાણ કરો અને આ વ્રત અને પૂજાનું ફળ આપો.
હે સુમુખી! આ રીતે જીવનભર ગણેશ ચતુર્થીના ઉપવાસ કરવા જોઈએ. જો તમે આ જીવનભર ન કરી શકો તો 21 વર્ષ સુધી કરો. જો આમ પણ કરવું શક્ય ન હોય તો એક વર્ષ સુધી 12 મહિના ઉપવાસ કરો. જો તમે આમ પણ ન કરી શકો તો તમારે વર્ષના એક મહિના માટે ઉપવાસ કરવો જોઈએ અને શ્રાવણ ચતુર્થીના રોજ ઉપવાસ કરવો જોઈએ. આનાથી તમામ પરેશાનીઓનો નાશ થાય છે.
(નોંધઃ આ લેખમાં આપવામાં આવેલી કોઈપણ માહિતીની ચોકસાઈ અથવા વિશ્વસનીયતાની ખાતરી આપવામાં આવતી નથી. આ માહિતી વિવિધ માધ્યમો, જ્યોતિષીઓ, પંચાંગો, માન્યતાઓ અને ધાર્મિક ગ્રંથોમાંથી એકત્રિત કરવામાં આવી છે અને તમારી સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવી છે. અમારો ઉદ્દેશ્ય માત્ર માહિતી પ્રદાન કરવાનો છે. વધુમાં કોઈપણ ઉપયોગ માટેની જવાબદારી વપરાશકર્તાની પોતાની રહેશે.)
